Dwa nagie miecze, Brandenburg i… herb kanibali

Bitwa pod Grunwaldem

15 lipca 1410 r.

Prawie niezauważona przez media minęła kolejna rocznica bitwy pod Grunwaldem. Zwykle tak bywa, gdy data nie jest znacząco „okrągła”. Z ogólnospołecznej pamięci zniknęła już na dobre świadomość, że w historycznych czasach dzień 15 lipca był świętem o randze państwowej. W 1411 roku, na pamiątkę zwycięstwa pod Grunwaldem, przypadające na ten dzień liturgiczne święto Rozesłania Apostołów — De Divisione Apostolorum — ustanowiono także świętem narodowym:

• Król Władysław i wszystkie stany duchowne i świeckie zgodnym postanowieniem i decyzją zatwierdziły obowiązującą powszechnie uchwałą, by dzień Rozesłania Apostołów był obchodzony uroczyście jako święto w całym Królestwie Polskim i by ojcowie uczyli swoich synow, wnuków i prawnuków oraz następców, żeby po wieczne czasy zachowali w pamięci ten dzień, w którym łaska Boża okazała swe miłosierdzie wobec narodu i ludu polskiego, by wszystkie kościoły w całym królestwie Polskim tak miejskie, jak wiejskie czciły ze swym ludem szczególnie uroczystymi mszami i procesjami dzień tak wielkiego tryumfu i by składały Bogu ogromne dzięki za dobrodziejstwo udzielone narodowi polskiemu.¹

Pomimo zniesienia z liturgii kościelnej przez sobór Trydencki (1545), święto było nadal obchodzone w Kościele polskim przez kolejne 400 lat aż do czasów zaborów. Pielęgnowanie pamięci o zwycięskiej bitwie było wpisane w tradycję patriotyczną wielu pokoleń. Jej zwieńczeniem stało się postawienie w 1910 roku w Krakowie pomnika grunwaldzkiego — do którego rzeźby odlewano w wielkiej tajemnicy poza granicami zaborów — dla uczczenia 500 lecia bitwy pod Grunwaldem. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku nie przywrócono już 15 lipca jako święta państwowego. Kolejne wielkie zwycięstwo z roku 1920 — tym razem nad bolszewikami — przyniosło nową datę świętowania chwały polskiego oręża — 15 sierpnia. Pocieszające jest, że w roku przyszłym będą miały miejsce dwie „okrągłe” rocznice — 610-lecie Grunwaldu i 100-lecie Bitwy Warszawskiej.

Co z wydarzenia sprzed ponad 600 lat — noszącego miano „największej bitwy średniowiecznej Europy” — warto przypomnieć dzisiaj? Pozwolę sobie sięgnąć po owe słynne „dwa nagie miecze”, które wręczone zostały przed bitwą polskiemu królowi przez posłów Zakonu Krzyżackiego:

• Najjaśniejszy królu! Wielki mistrz pruski Ulryk posyła tobie i twojemu bratu przez nas tu obecnych posłów dwa miecze, byś się starł z nim i jego wojskiem bez ociągania się i odważniej, niż się tym chwalisz, żebyś się dłużej nie chował w lasach i gajach zwodząc go i byś nie odsuwał walki na potem.²

Scena wyzwania rzuconego polskiemu władcy jest powszechnie znana — przynajmniej pokoleniu wychowanemu w PRL na filmie „Krzyżacy” — a dwa nagie miecze stały się symbolem germańskiej buty. Choć słowa zakonnego poselstwa mieściły się w „kulturze” epoki to bez wątpienia były prowokacją. Wbrew pozorom ich celem nie było jednak urażenie rycerskiego honoru. Pod niezawoalowaną sugestią tchórzostwa kryło się coś więcej. 

Symbol dwóch mieczy nie pochodzi bowiem ze sfery militarnej. To symbol stricte religijny, gdyż jego źródłem jest treść Ewangelii św. Łukasza. W dzień przed męką, po spożyciu paschy (ostatniej wieczerzy), tuż przed wyjściem na modlitwę w Ogrodzie Oliwnym, Jezus przekazał swoim uczniom ostatnie wskazówki:

• I rzekł do nich: «Czy brak wam było czego, kiedy was posyłałem bez trzosa, bez torby i bez sandałów?» Oni odpowiedzieli: «Niczego». «Lecz teraz — mówił dalej — kto ma trzos, niech go weźmie; tak samo torbę; a kto nie ma, niech sprzeda swój płaszcz i kupi miecz! Albowiem powiadam wam: to, co jest napisane, musi się spełnić na Mnie: „Zaliczony został do złoczyńców”. To bowiem, co się do Mnie odnosi, dochodzi kresu». Oni rzekli: «Panie, tu są dwa miecze». Odpowiedział im: «Wystarczy».³

Należy podkreślić, że treści religijne z Ewangelii były obecne w życiu codziennym tego okresu, nie tylko stanu duchownego, ale powszechnie — także stanu rycerskiego. I choć w polityce nie zawsze służyły celom ściśle ewangelicznym to często stanowiły dodatkowy oręż aksjologiczny — szczególnie w dyplomacji. Na czym zatem polegała przewrotność krzyżackiego dictum? Otóż przekazanie przeciwnikowi dwóch mieczy na oczach chrześcijańskiego wojska — a pamiętajmy, że większość wojsk zakonnych zgromadzonych pod Grunwaldem stanowili rycerze zagraniczni, którzy przybyli tam w ramach „krucjaty” — miało świadczyć o tym, że to polski król nie jest godzien miana chrześcijańskiego władcy, gdyż jako agresor napada na chrześcijańskie Państwo Zakonne, zmuszając je do wojny obronnej. Miecze z przekazu ewangelicznego rozumiane były bowiem wyłącznie jako narzędzie obrony.

Dla zrozumienia znaczenia tego faktu ważny jest kontekst 200 letnich działań państwa zakonnego wobec tego regionu Europy, a w szczególności Księstwa Litewskiego i Królestwa Polski. Od momentu uniezależnienia się zakonu od lokalnego biskupa chełmińskiego i uzyskania dla siebie wsparcia papieża dla prowadzenia krucjaty wobec plemion pogańskich, jego celem stało się opanowanie jak największego terytorium w tej części Europy. Po podbiciu Prus kolej przyszła na pogańską Żmudź i Litwę. „Pogaństwo” zresztą nie oznaczało wyłącznie niechrześcijan, ale dotyczyło także wyznawców obrządku wschodniego, uznawanych w krzyżackiej propagandzie przynajmniej za „schizmatyków” jeśli nie wręcz za „saracenów”. Docelowo państwo zakonne miało bowiem zamiar podbić także republiki prawosławnej Rusi — Pskowa i Nowogrodu. 

Zawiązana w 1385 roku w Krewie unia polsko-litewska oraz późniejszy powtórny chrzest Władysława Jagiełły (Jagiełło był ochrzczony w obrządku wschodnim po urodzeniu) i chrzest Litwy oraz jego małżeństwo z Jadwigą królem Królestwa Polskiego, pokrzyżowały plany państwa zakonnego. Dotychczasowa polityka aneksji kolejnych terenów, dokonywana w ramach krucjat pod hasłem walki z poganami, napotkała problem natury formalnej. Od tego momentu działania Zakonu dotyczyły już księstwa związanego personalną unią z chrześcijańskim królestwem, władanym przez chrześcijańskiego króla wyznania rzymskiego. Jedynym sposobem na kontynuację dotychczasowej polityki zakonu stało się właściwe jej uzasadnienie. 

Propaganda państwa zakonnego starała się zatem odpowiednio „przyprawić gębę” polskiemu władcy. W tym względzie dyplomacja krzyżacka działała po mistrzowsku. Wielość listów czy też manifestów rozsyłanych do kurii papieskiej, po dworach królewskich i książęcych, a nawet do miast Rzeszy, przynosiła efekty. W krzyżackiej narracji działania polskiego króla stanowiły nie tylko zagrożenie dla istnienia państwa zakonnego, ale całego demokratycznego — (tfu!) przepraszam — chrześcijańskiego ładu w Europie. Dla zamknięcia ust wszelkim ewentualnym przeciwnikom sięgano po ówczesne argumentum ad Hitlerum — polski król Jagiełło to obrońca pogan. Na taką retorykę nie pozostali obojętni rycerze dworów zachodnioeuropejskich, którzy tłumnie uczestniczyli nie tylko we wcześniejszych krucjatowych rejzach na północnych pogan, ale w roku 1410 postanowili także uczestniczyć w Sądzie Bożym nad polskim królestwem.

I właśnie to było rzeczywistym celem poselstwa wysłanego przez Wielkiego Mistrza. Symboliczne dwa miecze miały godzić w „dobre imię” króla jako chrześcijańskiego władcy. Co stało się dalej wiemy: Sąd Boży odbył się — tyle, że nad Zakonem Krzyżackim, a prawie całe jego zwierzchnictwo obecne na polu bitwy zostało wycięte w pień. Wiemy także, że pomimo publicznej zniewagi zwycięski Jagiełło podjął decyzję nie tylko o oszczędzeniu pozostałych przy życiu jeńców, ale także o ich uwolnieniu — i to wyłącznie na proste słowo rycerskie — przed uprzednim opłaceniem należnego okupu. Tylko kilku najważniejszych jeńców zostało osadzonych w ściśle pilnowanych zamkach. Pozostali jeńcy zagraniczni zostali nie tylko zwolnieni do domu, ale nawet odpowiednio opatrzeni na drogę. Zaiste królewska decyzja. 

Wspaniałomyślność Jagiełły rozeszła się szerokim echem, skutkiem czego kolejne miasta państwa zakonnego poddawały się bez walki. Poza jednym — Malborkiem. Gdyby nie strategiczna decyzja komtura Świecia Heinricha von Plauen zgromadzenia na zamku pozostałych sił zakonnych celem jego obrony, być może państwo zakonne zniknęłoby już w 1410 roku. W efekcie wspaniałomyślności polskiego króla oraz „politycznej poprawności” kolejnych władców, pozostawiony został przy życiu nowotwór, który przez kolejne 300 lat na tyle złośliwie zmutował, że w efekcie stał się przyczyną śmierci I Rzeczypospolitej.

Jak się okazało nie wszyscy z pokonanych jeńców zrozumieli „opatrznościowy” wyrok oraz daną im drugą szansę. Należał do nich m.in komtur pokarmiński Markward von Salzbach. Komtur znany był z wieloletnich działań politycznych, mających na celu skłócenie i napuszczenie na siebie książąt litewskich — w tym też knowań z Witoldem obliczonych na wykorzystanie go przeciw Polsce. Jego postawa, niepomna na uczynioną wcześniej osobistą obrazę księcia litewskiego, skończyła się — po wydaniu go Witoldowi — ścięciem. 

I tu historyczna ciekawostka — komtura von Salzbach pojmał nie kto inny jak ojciec kronikarza Jana Długosza — Jan z Niedzielska herbu Wieniawa, walczący w bitwie w chorągwi wieluńskiej. To właśnie on przyprowadził przed Jagiełłę swoich jeńców, których król po rozpoznaniu tożsamości przekazał księciu Witoldowi. Stratę przewidzianego prawem okupu król wynagrodził Janowi z Niedzielska wydatnie nadaniem starostwa brzeźnickiego. Wraz z jeńcami Jan z Niedzielska przekazał królowi także zdobyczną chorągiew komturii brandenburskiej, opisaną pośród pozostałych chorągwi zdobycznych w późniejszym dziele jego syna — Banderia Prutenorum.

A teraz współczesna ciekawostka z kategorii „dziwolągi heraldyczne”. W grudniu 2017 roku Rada Powiatu Słubickiego ustanowiła nowe symbole powiatu, którego godłem został… czerwony orzeł brandenburski:

• Herbem Powiatu Słubickiego jest w polu srebrnym (białym) czerwony orzeł brandenburski nad błękitnym pasem falistym, reprezentujący rzekę Odrę. Wzór, proporcje oraz opis herbu Powiatu Słubickiego określa załącznik nr 1 do niniejszej uchwały.⁴

Wobec fali oburzenia, która przetoczyła się przez lokalne media (niestety tylko lokalne) autor projektu wystosował oświadczenie, w którego zakończeniu napisał:

• […] I jeszcze jedno. W herbie udało mi się symbolicznie utrwalić fakt pokonania wojsk brandenburskich pod Grunwaldem w 1410 roku. Bowiem kształt orła brandenburskiego w herbie powiatu słubickiego nawiązuje do kształtu tego orła z chorągwi brandenburskiej, zdobytej przez nasze wojska w tej bitwie.⁵

Tytułem krótkiego komentarza (poważniejszy przy innej okazji) powiem tylko, że w pełni zrozumiale jest oburzenie lokalnej społeczności, gdy na jej znaki tożsamościowe kładziony jest symbol historycznego najeźdźcy. Samo zaś uzasadnienie o „udanym utrwaleniu pokonania wojsk brandenburskich” (których zresztą pod Grunwaldem wcale nie było) można uznać natomiast za kuriozum rodem z historii ludów niecywilizowanych, gdy to w dowód uznania dla pokonanego przeciwnika kanibale zjadali ich serca lub mózgi.

Gloria Victis?

--

1 Jan Długosz, Kroniki Królestwa Polskiego, Księga XI

2 Jan Długosz, Kroniki Królestwa Polskiego, Księga X

3 Łk 22, 35-38 © Biblia Jerozolimska

4 Uchwała Nr XLVI/222/17 Rady Powiatu Słubickiego z dnia 28 grudnia 2017 r.

5 A. Znamierowski, Dlaczego orzeł brandenburski? — Oświadczenie, 05.01.2018 — powiatslubicki.pl

Ilustracje:

• Poselstwo Wielkiego Mistrza — kadr z filmu „Krzyżacy” © TVP

• projekt pomnika grunwaldzkiego, Stanisław Noakowski © Muzeum Narodowe w Warszawie

• Chorągiew komendy Brandenburg, Vexilla seu banderia Regni Poloniae et Magni Ducatus Lithuaniae © Biblioteka Jagiellońska

• herb powiatu słubickiego — Starostwo Powiatowe w Słubicach / Alfred Znamierowski

[P] 17.07.2019

Genocidum Atrox

Krwawa Niedziela

Rzeź Wołyńska

Eksterminacja polskiej ludności na Wołyniu

UPA /OUN-B

11 lipca 1943 r.

--

Ilustracja: Genocidum Atrox — 70. rocznica Rzezi Wołyńskiej, grafika publicystyczna © 2013 Aleksander Bąk

[P] 11.07.2019

Zygmunt — dzwon królów i król dzwonów

Zawieszenie Dzwonu Zygmunt

Fundator: Zygmunt I Stary

Wykonawca: Hans Behem

Katedra królewska na Wawelu

Kraków, 9 lipca 1521 r.

498 lat temu na wieży Królewskiej Katedry na Wawelu, zwanej Wieżą Zygmuntowską, zawieszono dzwon, ufundowany przez króla Zygmunta I Starego. Na dzwonie odlanym w 1520 roku przez norymberskiego ludwisarza Hansa Behema, umieszczone są postaci świętych patronów — św. Stanisława biskupa i św. Zygmunta króla Burgundii oraz herbów Korony Rzeczypospolitej — Orzeł Biały i Wielkiego Księstwa Litewskiego — Pogoń. Swój dźwięk Dzwon Zygmunt wydał po raz pierwszy 13 lipca 1521 roku.

--

Ilustracja: 

• gipsowy odlew plakiety z herbem Orzeł Biały z płaszcza dzwonu © Muzeum Narodowe w Krakowie

• zawieszenie dzwonu Zygmunta — J. Matejko 1874 © Muzeum Narodowe w Warszawie

[P] 09.07.2019

Orzeł na ostrożność

Zwierzyniec

Mikołaj Rej

Drukrnia Marcina Wirzbięty

Kraków, 1574 r.

Orzeł ten sobye buyno/ lata pod obłoki/

Przepátruiąc co broi/ márny swiát szyroki.

Tákiećby poważna mysl/ záwżdy buiáć miáłá/ 

Aby szkodliwe cżásy/ wżdy przepátrowáłá.

Bo snadź nawiętszy rozum/ gdy kto przyszłe rzecży/ 

Rozmysláiąc rostropnie/ záwżdy ma ná pyecży.

Bo ty iedno co zeszły/ cżynią nam ćwicżenie/

Bychmy ná to co przyść ma/ wżdy mieli bacżenie.

--

* Zwierziniec, w ktorym rozmaitich stanow ludzi, źwirząth y ptakow kstałty, przypadki y obyczaie są własnie wypisane — Mikołaj Rej, 1574 © Biblioteka Narodowa

Ilustracja: 

• Orzeł — Zwierziniec, M. Wirzbięta 1574 © Biblioteka Narodowa / polona.pl

[P] 06.07.2019

---

Orzeł Biały na Dzień Niepodległości USA

Dzień Niepodległości Stanów Zjednoczonych

Uchwalenie Deklaracji niepodległości

II Kongres Kontynentalny

Filadelfia, 1776 r.

Naród polski do narodu amerykańskiego w 150-tą rocznicę niepodległości Stanów Zjednoczonych: Naród polski przesyła obywatelom wielkiej Unii Amerykańskiej braterskie pozdrowienia wraz z zapewnieniem najgłębszego podziwu dla stworzonych przez Was instytucji, w których Wolność, Równość i Sprawiedliwość znalazły swój najwyższy wyraz stając się gwiazdą przewodnią dla wszystkich nowoczesnych demokracji. Święto Wasze szlachetni Amerykanie, nie jest tylko Waszem świętem. Znajduje ono gorący odzew w całym świecie, a szczególnie w naszej ojczyźnie Polsce, która dumna jest z tego, że w wielkiej godzinie Waszych dziejów u boku Jerzego Washingtona stali pod chorągwią wolności także bohaterowie naszych walk o wolność — Tadeusz Kościuszko i Kazimierz Pułaski. […] *

W październiku 1926 roku na ręce prezydenta USA Calvina Coolidge'a przekazany został nietypowy prezent — Polska Deklaracja o Podziwie i Przyjaźni dla Stanów Zjednoczonych. Idea przesłania Amerykanom życzeń z okazji 150-lecia Niepodległości Stanów Zjednoczonych to inicjatywa Amerykańsko-Polskiej Izby Handlowo-Przemysłowej oraz Stowarzyszenia Polsko-Amerykańskiego. Deklarację przygotowano w uznaniu amerykańskiego uczestnictwa w I wojnie światowej oraz pomocy udzielonej Polsce — w szczególności wkładu amerykańskich lotników dywizjonu kościuszkowskiego — w czasie wojny z bolszewicką Rosją w 1920 roku.

Deklaracja to 111 (!) tomów, zawierających pozdrowienia i podpisy przedstawicieli władz II Rzeczypospolitej — z prezydentem Ignacym Mościckim, premierem Kazimierzem Bartlem i naczelnikiem Józefem Piłsudskim włącznie — instytucji rządowych, społecznych, akademickich i religijnych oraz ponad 5,5 milionów uczniów szkół polskich. To nie tylko pamiątka wyjątkowego gestu w relacjach międzypaństwowych, ale niezwykle osobisty, bo własnoręcznie zapisany, ślad po wielu Polakach — a w szczególności dzieciach — którzy paręnaście lat później stracą życie na własnej ziemi. 

Oryginał Deklaracji przechowywany jest w Bibliotece Kongresu Stanów Zjednoczonych. Poszczególne tomy można przeglądać online.

--

* Polska Deklaracja o Podziwie i Przyjaźni dla Stanów Zjednoczonych — wstęp / Polish Declarations of Admiration and Friendship for the United States 1926 © Library of Congress

Ilustracja: 

• Polska Deklaracja o Podziwie i Przyjaźni dla Stanów Zjednoczonych, 1926 — okładka © Library of Congress

[P] 03.07.2019

---

Czy wiecie, że…

Dziwolągi heraldyczne

Franciszek Kamocki

Warszawa 1916 r.

W 1916 roku Franciszek Kamocki wydał nakładem własnym autorską książeczkę pod znamiennym tytułem: Dziwolągi heraldyczne.* Obserwując to, co pojawia się na horyzoncie wizualnym polskiej heraldyki samorządowej nie mogę oprzeć się wrażeniu, że broszurka sprzed ponad 100 lat nie straciła nic ze swojej aktualności. Pozwoliłem sobie zatem przytoczyć obszerne jej fragmenty na swoim blogu wiem-jak.com — zapraszam.

--

* Dziwolągi heraldyczne, F. Kamocki Warszawa 1916 © Biblioteka Narodowa / polona.pl

Ilustracja: 

• Głowica sztandaru Miasta Nieszawa, Uchwała nr XXVII-177/17 Rady Miejskiej Nieszawa z dnia 30 listopada 2017 r.

[P] 02.07.2019

---

Unia, czyli Rzeczpospolita

Unia Lubelska

Sejm Walny

1 lipca 1569 r.

Z treści aktu: W imię Pańskie amen. Ku wiecznej pamiątce sprawy niżej opisanej. My prełaci i panowie rada, tak duchowna jako świecka, książęta, stany wszystkie Wielkiego Księstwa Litewskiego, ktoremu posłowie ziemscy na tym walnym a z pany radami i posły a stany wszystkiej Korony polskiej spolnem lubelskiem sejmie będące… […] Oznajmujemy tym to listem naszym wszem ninie i na potym będącym ludziam, do ktorych jeno wiadomości ten list nasz przydzie […] Iż już Krolestwo polskie i Wielgie Księstwo litewskie jest jedno nierozdzielne i nierożne ciało, a także nierożna ale jedna a spolna Rzeczpospolita, ktora się z dwu państw i narodow w jeden lud zniosła i spoiła. […] *

Akt uchwalony przez Sejm Walny w Lublinie był niejako sformalizowaniem związku Królestwa Polskiego z Wielkim Księstwem Litewskim, zapoczątkowanego unią w Krewie w roku 1385. Dokument zatwierdzony zostanie przez króla Zygmunta Augusta w dniu 4 lipca 1569 roku.

Unia lubelska powołała do życia wspólnotę zróżnicowaną narodowo i religijnie, tworząc z niej jeden organizm państwowy — Rzeczpospolitą. Oba państwa zachowały swoje nazwy, odrębność skarbu, administracji, wojska i sądownictwa. Obowiązywały w nich odrębne języki urzędowe — polski oraz ruski. Zachowano wspólną politykę zagraniczną oraz monetarną. Wspólny miał być wybór władcy, koronowanego na króla Polski i wielkiego księcia Litwy. Wprowadzono także zrównanie prawne szlachty litewskiej — w tym ruskiej — ze szlachtą polską. Res publica, czyli rzecz powszechna — wspólna, stanowiła dobro publiczne wszystkich jej obywateli. Obywatele państwa po wybraniu władcy, składali mu przysięgę wierności, a władca składał przysięgę wierności prawom Rzeczypospolitej i jej obywateli. 

Idea państwa rozumianego jako „Rzeczpospolita” może sięgać korzeniami wiecowej organizacji państwa wczesnopiastowskiego. A już na pewno obecna była w historii polskiej w XVI wieku. Pojęcie to znajdziemy po raz pierwszy zapisane w roku 1358 w treści przysięgi wierności złożonej królowi Kazimierzowi Wielkiemu przez wojewodę poznańskiego oraz przywódcę konfederacji rycerskiej — Maćko Borkowica:

• Nos Maczko Borkowicz palatinus Posnaniensis […] magnifico principi domino nostro Casimiro, Dei gratia regi Poloniae, […] debemus praesitio corporali juramento servitia fidelia qualibet et obsequia pro suo regio honore, commodo et utilitate sui regni et reipublicae facere, exhibere, totoque desiderio pure ac sincere adimplere harum testimonio literarum, quibus nostrus sigillum et appensum. […]***

Dokument ten jest pierwszym zapisanym świadectwem używania w średniowiecznej Polsce miana republiki, dla określenia państwa — Korony Królestwa Polskiego. Warto to przypominać wszystkim, którzy w imię pedagogiki wstydu pod europejskimi sztandarami „ponowoczesnego oświecenia”, wciąż próbują cywilizować „polskich irokezów”.

• Przysięga wierności królowi Kazimierzowi — Maćko Borkowic, Sieradz 1358 © Archiwum Główne Akt Nowych

[P] 01.07.2019

---

Święto królewskiego miasta Poznania

Uroczystość świętych Apostołów Piotra i Pawła

29 czerwca

Pieczęć wielka miasta Poznania. Jedno z najpiękniejszych i najbogatszych treściowo przedstawień napieczętnych polskich miast. Datowana na początek XIV wieku i obecna na dokumentach przez prawie 300 lat — od 1344 do 1637. Szczęśliwie oryginalny tłok pieczęci zachował się do dziś. 

Dlaczego jedna z najpiękniejszych pieczęci? Ponieważ doskonała kompozycja dopełniona została wspaniałą stylizacją wizerunków przy jednoczesnym zachowaniu prostoty i umowności przedstawieniowej. Dlaczego jedna z pieczęci najbogatszych treściowo? Gdyż wbrew pozorom przedstawia nie tyle rozbudowany program obrazowy lokalnego samorządu, ale stanowi także echo (a może współgłos) przekazu ideowego króla Przemysła II, obecnego na jego pieczęci majestatowej.

Wydaje się, że wyobrażenie napieczętne nie kryje w sobie nic szczególnego. Ot, „typowe” miejskie przedstawienie — miejski mur, miejskie klucze, miejscy patroni i… lokalny orzeł. A jednak nie wszystko jest takie oczywiste, na jakie wygląda. Najbardziej oczywista jest obecność apostołów — świętych Piotra (z kluczem) i Pawła (z mieczem), choć wynika nie tyle z patronowania miastu, co pierwszej w Polsce katedrze i biskupstwu misyjnego (968). O ile samo umieszczenie postaci świętych jest zrozumiałe to ich rozmieszczenie już mniej. Jak widać święty Paweł stoi po zaszczytniejszej — prawej (heraldycznie) — stronie pieczęci. Zrodziło to ożywioną dyskusję wśród radnych w czasie ustalania współczesnej wersji herbu miasta. Domagano się zamiany miejsc. 

W murze widnieje otwarta brama — przejazd — w którym umieszczone są dwa skrzyżowane klucze. Klucze mają pióra uniesione w górę i skierowane na zewnątrz. Pomiędzy nimi widnieje równoramienny krzyżyk. Wedle powszechnej interpretacji klucze są symbolem samorządności. Proste, jasne, oczywiste — tylko cóż pomiędzy kluczami robi ów krzyżyk? W literaturze przedmiotu odnaleźć można przekonanie, iż jest on nieważny i na podobieństwo obecnych po bokach świętych gwiazd i półksiężyców (leliw) jako ozdobnik wypełnia tylko pustą przestrzeń. Niestety takie wytłumaczenie wynika jedynie z braku wyjaśnienia znaczenia symboli. Stąd na niektórych wyobrażeniach herbu krzyżyk znika lub zostaje zamieniony na gwiazdkę.

Na wieży muru bramnego widnieje tarcza z ukoronowanym orłem, czyli herbem Królestwa Polskiego — Orłem Białym. I znów, choć wydaje się to dziś oczywistością, kwestia uznania wizerunku orła za królewskiego — ukoronowanego, a nie lokalnego „piastowsko-książęcego” — także wywołała małą „wojnę”. Pomimo, że koronowany orzeł polski widnieje na wielu historycznych przedstawieniach — choćby na wizerunkach z XVI wieku, obecnych w Wielkiej Sieni poznańskiego ratusza — część historyków optowała za znakiem piastowskim — a zatem orłem bez korony. 

Ostatecznie kwestię tę rozstrzygnął projektant współczesnego herbu — Jerzy Bąk — który po wnikliwej analizie, połączonej z badaniem przeprowadzonym przez policyjne laboratorium kryminalistyczne, wykazał, że na głowie orła nie widnieją żadne „sterczyny” (pióra), lecz królewska korona o trzech fleuronach. Co więcej — jedynie projektantowi można zawdzięczać, że symbol nie został „zmacerowany” procesem tzw. heraldyzacji, który dotknął wiele symboli miejskich. W moim osobistym przeświadczeniu tak rozumiana „heraldyzacja” emblematycznych obrazowań napieczętnych to niestety raczej barbarzyńskie „uherbienie” — przysłowiowy wandalizm na podobieństwo „barokizacji” romańskich lub gotyckich kościołów.

Wizerunek na odciskach choć bezbarwny, to możliwy do odkodowania w oparciu o zasady heraldyki. Mur kamienny winien być odwzorowany jako biały (srebrny). A zatem pole pieczęci może być albo czerwone, albo błękitne. Tę kwestię rozwiązuje widniejąca na wieży tarcza z orłem, która nosi barwy przynależne symbolice królewskiej — biel orła i czerwień pola. A zatem tło tarczy herbowej winno być błękitne. Postaci świętych przybierają barwę białą (srebrną) ze złotymi nimbami i takimi atrybutami (miecz, klucz), bez cielistego naturalizowania twarzy lub rąk. Tynktura heraldyczna nie służy bowiem odtwarzaniu barw obecnych w naturze, lecz służy emanacji sfery aksjologicznej. Nałożenie na symbole odpowiedniej barwy ma nadać im nowe znaczenie lub wartość.

PS. Rozpoczęta w 1991 roku dyskusja nad współczesnym wzorem herbu trwała wiele lat — ostateczny wzór uchwalono w roku 1997.

Mamy pełnię lata — wysokie temperatury ewidentnie wpływają na nasze funkcjonowanie. To właśnie o tej porze roku wylęgają się w przestrzeni publicznej najdziwniejsze „fajnjusy”. Nie imputując jednak niczego ad personam pozostaje uznać postępujące ocieplanie klimatu za wyłączną przyczynę wyartykułowania takich twierdzeń jak:

• w polskim godle nie ma orła, bo bielik to orłan (TVN lipiec 2014)¹
• reszką nazywamy samicę orła (LARA czerwiec 2016)²
• wzorem polskiego godła jest medal francuskiej autorki (ALW sierpień 2018).³

Jeśli nawet uznać owe przykłady za wyjątki to ewidentnie potwierdzają regułę. 

Gorączkowe „orlorzenie” na temat polskiego symbolu stara się także przybrać formy naukowe. 15 czerwca 2016 roku miała miejsce debata o znamiennym tytule Orzeł i reszka. Polskie symbole narodowe i religijne a polityka płci. Tym, dla których tytuł brzmi mało zrozumiale przytoczę jego wyjaśnienie słowami autorki:

• Magdalena Lara: Chciałabym wytłumaczyć ideę tytułu spotkania „Orzeł i reszka”. Nie jest to tylko parafraza pytania przy rzucie monetą. Zwrot dotyczy przede wszystkim systematyki ornitologicznej. Reszką nazywamy samicę orła, która w swojej zewnętrznej budowie niewiele różni się od swojego partnera. Dlatego niewprawne oko bardzo trudno odróżnia jedną płeć od drugiej. Często odnoszę wrażenie, że narracja symboli narodowych opiera się na męskim, orlim punkcie widzenia — dlatego zależało mi, aby nasza rozmowa toczyła się pod nazwą zakładającą jednoczesność i równoważność pierwiastków męskiego i żeńskiego.

Koniec cytatu. — Powtórzyć?

Życiowe doświadczenie uczy, że nawet najbardziej karkołomne twierdzenia można zrozumieć pod jednym warunkiem — że posiada się wrodzone poczucie humoru. Nabyte nie pomaga (żart :). Co prawda „starożytni Rosjanie” mawiali, że trzeba raczej wódki, ale wydaje się, iż przy obecnej temperaturze może to przynieść skutek odwrotny do zamierzonego. 

Gdyby koordynatorka debaty sięgnęła do łacińskich źródeł europejskiej kultury być może cała dyskusja o „męskim — orlim punkcie widzenia” nie byłaby potrzebna. Tak się bowiem składa, że omawiany przez nią symbol — aquila — jest rodzaju żeńskiego. Obawiam się jednak, że sięganie do korzeni kultury podważałoby założoną tezę o dominacji „męskiego” punktu siedzenia — tfu! — widzenia. Okazałoby się, że stymulowane testosteronem legiony rzymskie zdobywały najdalsze zakątki Europy pod weksyliami zwieńczonymi pełnoplastycznym przedstawieniem siedzącej samicy orła — czyli złotej orlicy. 

Tak przy okazji w kwestii odróżniania, bo może nie wszyscy o tym wiedzą — samica orła jest większa od samca. Natomiast samiec nosi koronę…  (OK — żart — sprawdzam tylko na ile upał osłabia czujność czytelników :)

Merytoryczne, a nie ideologiczne, zgłębienie poddanego debacie zagadnienia pomogłoby także w odkryciu, iż ów heraldyczny „dymorfizm płciowy” królewskiego ptaka jest obecny do dziś na przykład w czeskiej heraldyce i języku, który symboliczne przedstawienie orła jednogłowego określa żeńskim mianem „orlice”, a orła dwugłowego definiuje rodzajem męskim „orel”.

Niestety to nie tyle wypadek przy pracy w postaci braku „odrobionej lekcji”, ale prawdziwe — „naukawe” — oblicze tzw. gender studies. Gdy brakuje wiedzy i narzędzi do profesjonalnej weryfikacji zagadnienia to sięga się po „analizę porównawczą” na oko lub ucho. W ten sam sposób — na oko — bezkrytycznie „przeanalizowano” artefakty dotyczące plagiatu godła, bo „nie trzeba szukać źródeł”. W przypadku „reszki” autorka debaty usłyszała, że gdzieś dzwoniło, ale zamiast informację sprawdzić źródłowo przyjęła ją za prawdziwą. Co więcej — poparła ją odwołaniem się do systematyki ornitologicznej, co nie jest już pomyłką, ale zamierzoną manipulacją. Ale czego nie robi się, aby „płciowo” ustawić debatę. Powtórzmy zatem autorskie wyjaśnienie tytułu debaty:

• „Orzeł i reszka”. Nie jest to tylko parafraza pytania przy rzucie monetą. Zwrot dotyczy przede wszystkim systematyki ornitologicznej. Reszką nazywamy samicę orła, która w swojej zewnętrznej budowie niewiele różni się od swojego partnera. 

W przypadku orłów systematyka ptaków nie wskazuje specjalnego określenia rozróżniającego samca i samicę — typu: kogut i kura — występującego np. u kurowatych, tak domowych jak i dzikich (głuszec, cietrzew). Skąd zatem pojawiła się owa „Reszka”? Otóż w kwietniu 2012 roku nadleśnictwo Kutno i Komitet Ochrony Orłów zorganizowały konkurs na imiona dla pary orłów zasiedlających obserwowane ukrytą kamerą gniazdo. W głosowaniu internauci wybrali dla samicy imię „Reszka”, dla samca imię „Orzeł”, a ich potomstwu nadano imiona „Lotek” i „Szpon”.

Przywołany zwrot „orzeł czy reszka” dotyczy faktycznie opisu stron monet. „Reszka” to potoczne określenie rewersu monety — tzw. strony odwrotnej. Już od czasów antycznych na monetach pojawiały się nie tylko przedstawienia symboliczne, ale także portrety. 

Pochodzenie określenia „reszka” wiązane jest z językiem rosyjskim, gdzie ряха/ряшка (riacha/riaszka) oznacza zwulgaryzowany synonim wyrażenia twarz — czyli: ryj, ryło, morda, pysk. 

Niestety żaden z zaproszonych na debatę gości nie skomentował owego „reszkowo-samiczego” wprowadzenia. Fakt ten wynikał zapewne z grzeczności, bo przecież trudno domniemywać, że z innego prozaicznego powodu — np. wąskiej specjalizacji. W debacie brali udział:

• prof. Grzegorz Klaman — ASP Gdańsk, artysta sztuk wizualnych, rzeźbiarz, performer, pedagog, kurator i animator życia kulturalnego, aktywista; zajmuje się instalacją, działaniami w przestrzeni publicznej (obiekty i rzeźby wielkoskalowe, działania performatywne), sztuką krytyczną oraz bioartem, analizującą dyskursywne relacje ciała, władzy, wiedzy i nauki

• dr hab. Marcin Napiórkowski — doktor nauk humanistycznych w zakresie filozofiii, semiotyk kultury, adiunkt Instytutu Kultury Polskiej, zajmuje się mitologią współczesną, pamięcią zbiorową i kulturą popularną

• dr Agnieszka Mrozik — doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Zespole „Literatura i Konteksty” IBL PAN, pracuje również w Ośrodku Studiów Kulturowych i Literackich nad Komunizmem IBL PAN oraz w Zespole Badań Genderowych „Literatura i Gender” IBL PAN; wykładowczyni Podyplomowych Gender Studies im. Marii Konopnickiej i Marii Dulębianki IBL PAN i koordynatorka cyklu dyskusji społeczno-kulturalnych „Feminaria”; członkini redakcji kwartalnika polityczno-kulturalnego „Bez Dogmatu”; członkini Zarządu Fundacji Gender Center

• Andrzej Ludwik Włoszczyński — projektant-freelancer, autor projektu Orli Dom

Na wszelki wypadek, gdyby percepcja zapisu debaty na wideo okazała się zbyt wymagająca, przywołam wyrażone przez profesora akademii sztuk pięknych ubolewanie nad zawłaszczeniem symboliki patriotycznej przez „ugrupowania o nastawieniu bardziej prawicowym, narodowym”. Co proponuje przedstawiciel awangardy sztuki krytycznej w ramach „rewizji pewnych nieścisłości”? ⁴

• Uznałem, że ta zasadnicza zmiana polityczna, która wiąże się z odzyskaniem niepodległości i tożsamości, powinna występować z weryfikacją symboli narodowych. Pozwolę sobie omówić w tym miejscu moją obecną wystawę znajdującą się w Państwowej Galerii Sztuki w Sopocie pod tytułem Polonia, która odnosi się do pewnych fantazmatów narodowych. Jako pierwszą zaprezentuję flagę, do układu której, oprócz kolorów bieli i czerwieni, dodałem pasek czarny. Nie miał on ulokowania w jednym miejscu — postanowiłem zaprojektować wędrówki owej czerni na biało-czerwonej fladze. Znalazła się u góry, w środku, na dole, w postaci klina jak we fladze czeskiej — w sumie powstało pięć wersji. Istotne było przede wszystkim to, co oznaczają te barwy: biel — niewinność, bohaterstwo; czerwień — krew bohaterów; czerń — przeciwstawienie bieli, ciemna strona naszej tożsamości narodowej. Trochę jak w Jing i Jang czerń nie miała definiować negatywnie, ale dopełniać resztę. Stwierdziłem, że przy weryfikacjach stereotypów narodowych wprowadzenie czarnego koloru stanowiłoby rodzaj samokrytycyzmu, który mógłby być komponentem naszej świadomości. Taki był motyw powołania flagi — występowała w serii pudełek, które można było sobie kupić i wieszać. Zastanawiałem się dlaczego nie zmieniamy flagi, tak jak zrobiło to wiele państw europejskich? Dlaczego biało-czerwona jest równie dobra dla jednego systemu jak dla innego? […]

• Drugą istotną formą, która mnie zainteresowała był orzeł. Też występuje w kolorze czarnym. Został wykonany z gumy, przez co stracił swoją ostrość, zasadniczość, sztywność, ten obrys, tą taką spójność. Bardzo podobała mi się płynność tego materiału jakim jest guma. Jego dwuznaczność jako pozbawionego powagi — perwersyjnego. […]

• Szczerze powiem, że nie widzę w Polsce otwartej rozmowy na temat godła, flagi i hymnu, gdzie moglibyśmy znaleźć jakiś konsensus. Być może stąd pojawiają się projekty marginalne ze świata sztuki, literatury czy fikcji. Mogą one wnieść dużo więcej niż taka trudna do przeprowadzenia dyskusja. Świat sztuki daje nam wentyl bezpieczeństwa, w tym środowisku łatwiej wywołać rozmowę niż byłaby organizowana przez partię polityczną. Sam dziwię się, że artyści nie opracują z tą symboliką. Czy dlatego, że jest ona skompromitowana, podobnie jak Solidarność, Wałęsa? Kwestie narodowe wydają się passé, nie cool, funkcjonują poza modnymi mainstreamowymi tematami. Wydaje mi się, że ten obszar wspólnej ikonosfery został tak naprawdę porzucony przez instytucje zajmujące się sztuką nowoczesną, został zepchnięty na margines i przejęty przez ugrupowania o nastawieniu bardziej prawicowym, narodowym. Uważam to za totalną stratę i nieporozumienie. To błąd popełniony w pędzie za modnymi tematami, które nie są wyprowadzone z refleksji nad samym sobą, z własnej tożsamości. To właśnie my powinniśmy robić projekty na temat naszej flagi, naszej symboliki i naszej historii. To już nie tylko pytanie kto patrzy, ale też kto konstruuje pytanie i kto ma prawo odpowiadać oraz komu wolno konstruować obrazy czy ikony.

• Trzymając się tych w pewien sposób tradycyjnych mitów, których nie weryfikujemy w żaden sposób, odcinamy się w zasadniczy sposób od nowoczesnej krytyki, która pozwoliłaby nam spojrzeć w sposób dość radykalny i krytyczny na to, w jakich okolicznościach te rzeczy powstawały. W jaki sposób nabudowywała się symbolika, emblematyka, czym była karmiona i w jakim kierunku to zmierzało. […] My powinniśmy konstytuować swoją tożsamość, w tym także emblematykę — czy orła, czy flagi, czy tę, która jakoś tam nas przedstawia — w sposób nowoczesny i krytyczny, rewidując to, co do tej pory było bezkrytycznie przyjmowane. No i tyle…⁵

Coż powiedzieć na takie nowoczesne dictum — przyznam, że na usta cisną się same słowa uznane powszechnie za nazbyt „radykalnie krytyczne”, więc podsumuję to ponownie parafrazą znanej wypowiedzi redaktora naczelnego medium, które patronuje heroldom płynnej nowoczesności — odpieprzcie się od Orła Białego!

--

1 Ptak w godle Polski to wcale nie jest orzeł? © Paweł Abramowicz/Fakty TVN 28.07.2014

2 Magdalena Lara, Debata Orzeł i reszka. Polskie symbole narodowe i religijne a polityka płci 15.06.2016 © Lara/youtube.com

3 Andrzej-Ludwik Włoszczyński — komentarz w dyskusji pod artykułem: MKiDN: Planujemy uporządkowanie, a nie zmianę symboli narodowych © signs.pl 06.08.2018

4 Grzegorz Klaman — za: Orzeł i reszka. Polskie symbole narodowe i religijne a polityka płci © magazynszum.pl 08.09.2019

5  Grzegorz Klaman — za: Debata Orzeł i reszka. Polskie symbole narodowe i religijne a polityka płci, część I © Lara/youtube.com 06.07.2016

Ilustracje: 

• Orzeł czarny © 2015 Grzegorz Klaman, magazynszum.pl

• srebrny denar cesarza Wespazjana — © Warszawskie Centrum Numizmatyczne

[P] 26.06.2019

---

Virtuti Militari

Medal Orderu Virtuti Militari

ustanowienie: Stanisław August Poniatowski

projekt: Jan Filip Holzhausser

Mennica Warszawska

Warszawa 1792 r.

227 lat temu król Stanisław August Poniatowski po stoczonej z wojskami rosyjskimi 18 czerwca 1792 roku bitwie pod Zieleńcami, na prośbę dowódcy wojska koronnego księcia Józefa Poniatowskiego, ustanowił Order Wojskowy.

Wedle propozycji króla order miał mieć postać medalu owalnego z monogramem królewskim na awersie oraz napisem VIRTUTI MILITARI na rewersie. Medal miał być noszony na wąskiej wstążce podobnej do wstążki orderu Św. Stanisława. Dla szeregowych i podoficerów przewidziany był medal srebrny, a złoty dla oficerów.

22 czerwca król Stanisław August Poniatowski przesłał na ręce księcia Józefa Poniatowskiego 20 medali złotych oraz 40 srebrnych. Ordery wręczono 25 czerwca w obozie wojsk Rzeczypospolitej Ostrorogu na Wołyniu.

W sierpniu 1792 roku orderowi nadano kształt krzyża, wprowadzając jednocześnie rozdział na pięć klas: Krzyż Wielki z Gwiazdą, Krzyż Komandorski, Krzyż Kawalerski, Medal Złoty, Medal Srebrny.

--

Ilustracja: 

• Medal Orderu Virtuti Militari 1792 © Muzeum Zamek Królewski na Wawelu Państwowe Zbiory Sztuki

• Krzyż Orderu Virtuti Militari 1792 © Muzeum Zamek Królewski na Wawelu Państwowe Zbiory Sztuki

[P] 22.06.2019

1 dzień lata — czas na… „wylot”

Kaczka krzyżówka w gnieździe bielika

Bory Tucholskie

21 czerwca 2019

21 czerwca w „wynajętym” przez krzyżówkę gnieździe bielików wykluły się młode. Po paru godzinach wygrzewania się w matczynym puchu kaczęta za jej przykładem wyskoczyły z gniazda. Dla jasności — gniazdo znajduje się na wysokości ok. 25 metrów.

--

Ilustracja: 

• Ewakuacja z gniazda © Polskie Radio / YouTube

[P] 21.06.2019

---

Boże Ciało

Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa

uroczystość liturgiczna w Kościele katolickim

ustanowienie: 1317 r.

Z katechezy Cyryla Jerozolimskiego o Eucharystii: Skosztujcie i zobaczcie, jak słodki jest Pan!”. Nie podniebieniem należy o tym sąd wydawać, nie, ale wiarą wykluczającą wszelkie wątpliwości. Ci, którzy kosztują, mają kosztować nie chleba i wina, ale znak Ciała i Krwi Chrystusowej.

Pójdź dalej. Nie wyciągaj przy tym płasko ręki i nie rozłączaj palców. Podstaw dłoń lewą pod prawą niby tron, gdyż masz przyjąć Króla. Do wklęsłej ręki przyjmij Ciało Chrystusa i powiedz: „Amen”. Uświęć też ostrożnie oczy swoje przez zetknięcie ich ze świętym Ciałem, bacząc, byś zeń nic nie uronił. To bowiem, co by spadło na ziemię, byłoby utratą jakby części twych członków. Bo czyż nie niósłbyś złotych ziarenek z największą uwagą, by ci żadne nie zginęło i byś nie poniósł szkody? Tym bardziej zatem winieneś uważać, żebyś nawet okruszyny nie zgubił z tego, co jest o wiele droższe od złota i innych szlachetnych kamieni.

A kiedy już spożyłeś Ciało Chrystusowe, przystąp do kielicha Krwi. Nie wyciągaj tu rąk, lecz skłoń się ze czcią, mówiąc w hołdzie: „Amen”. Uświęć się przez to przyjęcie Krwi Chrystusowej. Kiedy twe wargi są jeszcze wilgotne, dotknij ich rękami i uświęć nimi oczy, czoło i inne zmysły. Następnie zatrzymaj się na modlitwie, dziękując Bogu za to, że tak wielkimi zaszczycił cię tajemnicami.

Zachowajcie te tradycje bez uszczerbku, trzymajcie się ich nienagannie. Nie odszczepiajcie się od wspólnoty, nie dajcie się pozbawić tych świętych tajemnic przez zmazę grzechów. „Niech Bóg pokoju uświęci was w pełni, niech całe wasze jestestwo: i duch, i dusza, i ciało, zachowane zostaną bez skazy na przyjście Pana naszego, Jezusa Chrystusa”. Jemu cześć i chwała z Ojcem i Duchem Świętym teraz i zawsze, i na wieki wieków. Amen.*

--

* Cyryl Jerozolimski biskup (315-386), Katecheza XXIII — apologetyka.katolik.pl

Ilustracja: 

• O Salutaris Hostia, Godzinki Rene Andegaweńskiego 1435 © Francuska Biblioteka Narodowa

[P] 20.06.2019

---

Kaczka w orlim gnieździe

Krzyżówka, (Anas platyrhynchos)

gniazdo bielika

Bory Tucholskie

Nad rzeczką opodal krzaczka

Mieszkała kaczka — dziwaczka,

Lecz zamiast trzymać się rzeczki…*

— kaczka krzyżówka zasiedliła gniazdo bielików umieszczone na drzewie. Gniazdo znajduje się w Parku Narodowym w Borach Tucholskich. Transmisję z gniazda można oglądać na kanale YouTube Polskiego Radia.

--

* Jan Brzechwa, Kaczka Dziwaczka

Ilustracja: 

• kaczka w gnieździe bielika — zrzut ekranowy © Polskie Radio / YouTube

[P] 19.06.2019

---

4 Czerwca

1989 — wybory parlamentarne 1989

1992 — obalenie rządu Jana Olszewskiego

Przy okazji 4 czerwca, a w szczególności w kontekście aktualnych wydarzeń i podnoszonych publicznie głosów, nasunęło mi się parę spostrzeżeń.

1. Nie sposób wspominać pierwszych „wolnych” wyborów z czerwca 1989 bez przypomnienia źródeł zniewolenia Polski po II wojnie światowej. Zniewolenie przyszło nie tylko na sowieckich bagnetach po jałtańskim dealu, ale także dzięki sfałszowanym przez komunistów kartom wyborczym — tak w referendum ludowym w czerwcu roku 1946, jak i podczas wyborów parlamentarnych w styczniu 1947. 

Warto przy tej okazji pamiętać o „ludowym” aspekcie powojennych wyborów. W roku 1946 komunistyczna agentura przeprowadziła polityczną i fizyczną eliminację Polskiego Stronnictwa Ludowego. Dzięki zastraszaniu, aresztowaniom i morderstwom działaczy blok komunistyczny mógł zwieńczyć zwycięstwem farsę wyborczą styczniowych wyborów 1947. To tak dla przypomnienia faktów historycznych w kontekście ciągłego wchodzenia PSL-u w rolę spadkobierców ruchu ludowego. To żadne dziedzictwo, nawet „po kądzieli”. PSL jest co najwyżej przepoczwarzeniem ZSL-u — beneficjenta „mordu założycielskiego”.

2. W czerwcu 1989 roku odbyły się „kontraktowe” wybory, które w założeniu „okrągłostołowych” ustaleń miały aksamitnie przenieść społeczeństwo w nowy ustrój. Aksamitnie — to znaczy bez zbytnich strat dla dotychczasowego obozu władzy. Wielkie świętowanie „częściowo wolnych” wyborów to mitologizowanie historii, graniczące z jej zakłamywaniem. Należy bowiem odróżniać efekt psychologiczny od faktów. Czym innym jest euforia po „pokonaniu” komuny na papierze kartki wyborczej, a czym innym jest fakt, że odbywało się to nie tylko pod nadzorem komuny, ale przede wszystkim na jej warunkach.

Niewielu już pamięta, że wybory 1989 miały 2 tury. Po pierwszej okazało się, że straty strony rządzącej były tak duże, iż jej polityczne plany legły w gruzach. Nawet w tzw. ośrodkach zamkniętych (szkoły wojskowe lub milicyjne) kandydaci władzy ponieśli porażkę. Przegrani posłużyli się straszakiem unieważnienia wyborów i groźbą siłowej obrony swojego status quo. Generał Kiszczak zarządał wyborów uzupełniających i wskazał kandydaturę generała Jaruzelskiego na prezydenta. Na mocy dekretu Rady Państwa zmieniono ordynację wyborczą w trakcie wyborów (sic!). Osobiście nie uczestniczyłem w 2 turze wyborów. 

Dlaczego przedstawiciele opozycji demokratycznej zgodzili się na — jak to obrazowo przedstawił Adam Michnik — zjedzenie przez dziecko uprzednio zwymiotowanej zupy? Dziś Michnik pisze, że «to były pierwsze wybory, których władza komunistyczna nawet nie próbowała fałszować. Pierwsze, których rezultat natychmiast uznała.» Czyżby amnezja? Przystawionego do głowy pistoletu raczej się nie zapomina. Jeśli nawet był to tylko bluff Kiszczaka to dzięki temu zagraniu zaplanowane uwłaszczenie się tzw. nomenklatury na publicznym majątku mogło bez przeszkód zostać przeprowadzone. Parę lat po wyborach okaże się, iż także Adam Michnik uwłaszczy się na publicznym dobru, jakim była solidarnościowa Gazeta Wyborcza. A zatem to raczej nie amnezja, lecz wyparcie.

3. Beneficjenci pomagdalenkowego układu od początku zmiany ustrojowej na różne sposoby próbowali korzystnie poukładać sobie swoje biznesowe klocki. Już w 1991 roku pojawił się projekt przekształcenia sowieckich baz wojskowych w prywatne spółki polsko-rosyjskie. Klauzula o udostępnieniu baz zawarta została w negocjowanym przez rząd Krzysztofa Bieleckiego projekcie polsko-rosyjskiego traktatu o przyjaźni i dobrosąsiedzkiej współpracy. Zmiana rządu w grudniu 1991 doprowadziła w efekcie do zmiany zapisów dokumentu. Decyzja wymuszona została w ostatniej chwili przez premiera Jana Olszewskiego na prezydencie Lechu Wałęsie, podpisującym już traktat w Moskwie 22 maja 1992 roku.

Skuteczna ochrona państwa przed działaniami sprzecznymi z jego interesem, w powiązaniu z zamiarem ujawnienia współpracowników UB i SB z lat 1945-1990 wśród urzędników państwowych oraz posłów i senatorów, skończyła się jednak odwołaniem pierwszego niekomunistycznego rządu. Już 24 maja Unia Demokratyczna wezwała rząd Olszewskiego do ustąpienia. 26 maja prezydent Lech Wałęsa poinformował pisemnie marszałka Sejmu o utracie zaufania do rządu i o cofnięciu swojego poparcia. 29 maja Jan Rokita złożył w imieniu 65 posłów z UD, KLD i PPG wniosek o wotum nieufności dla rządu Jana Olszewskiego. 4 czerwca prezydent Lech Wałęsa złożył własny wniosek o odwołanie premiera. W nocnym głosowaniu z 4 na 5 czerwca Sejm odwołał gabinet Jana Olszewskiego.

4. Po 30 latach, po kolejnych przegranych wyborach, środowiska związane z tymi samymi siłami politycznymi ogłaszają nowy program dla państwa — projekt Zdecentralizowana Rzeczpospolita (9 kroków)* lub jego gdańską odmianę Samorządna Rzeczpospolita (21 tez samorządowych)**. Pod hasłem decentralizacji i regionalizacji proponują zmianę ustrojową, twierdząc, że to dla społecznego dobra, gdyż władza i pieniądze będą bliżej społeczności lokalnych. Nie ukrywam, że mam swoiste déjà vu. W czerwcu 1992 roku, dziesięć dni po obaleniu rządu Olszewskiego, Donald Tusk na II Zjeździe Kaszubskim wygłosił referat pt. „Pomorska idea regionalna jako zadanie polityczne”, w którym przedstawił „marzenie o państwie regionalnym”.***

Dlaczego nie wierzę w ani jedno słowo z tych zadaniowanych politycznie „marzeń” sprzed lat ani też w tezy aktualnych programów? Dlatego, że 25 lat „wolności”, tudzież 2 kadencje rządów PO-PSL, a już w szczególności ostatnie 4 lata działalności przegranego „gabinetu cieni” w ramach „opozycji totalitarnej”, odsłoniły rzeczywiste intencje poszczególnych aktorów polskiego teatru politycznego. Jeśli przez ćwierć wieku — okres dłuższy niż trwanie II RP — nie doprowadzono do takiego wzmocnienia państwa, aby stanowiło regionalny podmiot polityczny i gospodarczy — o militarnym nie wspominając — to mrzonką a nie marzeniem jest twierdzenie, że sukces odniosą autonomiczne regiony. Programy Zdecentralizowana Rzeczpospolita, Samorządna Rzeczpospolita czy też Wielka Polska Obywatelska to nic innego jak projekt dezintegracji państwa. To nie tylko działanie wedle przywołanego we wcześniejszym wpisie schematu Bezmienowa, ale kolejny pomysł na „skok na kasę”.

Torcik gotowy do podziału. Noże też. Trzeba jedynie wyjąć zwornik trzymający konstrukcję państwa. Pytanie tylko — kiedy? Ale o tym następnym razem.

--

* Zdecentralizowana Rzeczpospolita — zdecentralizowanarp.pl

** Samorządna Rzeczpospolita — 21 tez samorządowych — gdansk.pl

*** Pomorska idea regionalna jako zadanie polityczne — naszekaszuby.pl

Ilustracja: 

• Tort na 30 rocznicę wyborów © Jerzy Pinkas /www.gdansk.pl

[P] 04.06.2019

---

Każdy ma swoje Westerplatte

Spotkanie Jana Pawła II z młodzieżą

Westerplatte

12 czerwca 1987 r.

Z homilii Jana Pawła II do młodzieży: Przykazania Boże. Dekalog. Znamy je dobrze. Umiemy na pamięć — i często powtarzamy. Przemawiają one do każdego człowieka bezpośrednią oczywistością prawdy w nich zawartej. Przykazania te nadał Bóg ludowi Starego Przymierza za pośrednictwem Mojżesza, ale równocześnie nawet i bez tego nadania są one wypisane „w sercu” człowieka. Nadanie tych przykazań ze strony Boga jest poniekąd potwierdzeniem ich obecności w świadomości moralnej człowieka. Zarazem wzmocnieniem mocy ich zobowiązywania w sumieniu każdego. […]

Zagrożeniem jest klimat relatywizmu. Zagrożeniem jest rozchwianie zasad i prawd, na których buduje się godność i rozwój człowieka. Zagrożeniem jest sączenie opinii i poglądów, które temu rozchwianiu służą.

Aktualne są tu słowa kardynała Newmana, że potrzeba „ludzi, którzy znają swoją religię i którzy ją zgłębiają; którzy dokładnie wiedzą, jaka jest ich pozycja; którzy są świadomi tego, w co wierzą, a w co nie; którzy tak dobrze znają swoje Credo, że potrafią z niego zdać sprawę; którzy do tego stopnia poznali historię, że umieją jej bronić”. […]

Wiemy, że tu, na tym miejscu, na Westerplatte, we wrześniu 1939 roku, grupa młodych Polaków, żołnierzy, pod dowództwem majora Henryka Sucharskiego, trwała ze szlachetnym uporem, podejmując nierówną walkę z najeźdźcą. Walkę bohaterską. Pozostali w pamięci narodu jako wymowny symbol. Trzeba, ażeby ten symbol wciąż przemawiał, ażeby stanowił wyzwanie dla coraz nowych ludzi i pokoleń Polaków.

Każdy z was, młodzi przyjaciele, znajduje też w życiu jakieś swoje „Westerplatte”. Jakiś wymiar zadań, które musi podjąć i wypełnić. Jakąś słuszną sprawę, o którą nie można nie walczyć. Jakiś obowiązek, powinność, od której nie można się uchylić. Nie można „zdezerterować”.

Wreszcie — jakiś porządek prawd i wartości, które trzeba „utrzymać” i „obronić”, tak jak to Westerplatte, w sobie i wokół siebie. Tak, obronić — dla siebie i dla innych.

Komentarz: W błędzie są ci, którzy myślą, że jeśli na głowę nie spadają bomby to wojny nie ma. Wręcz przeciwnie — wojnę można prowadzić nawet wśród radosnych dźwięków karnawału, a agresja może mieć twarz „podarunku”. Co prawda niewielu już kojarzy klasyczny cytat z Eneidy Wergiliusza: timeo Danaos et dona ferentes,** ale chyba każdy zna konia trojańskiego. 

Śmiertelna broń może też przypłynąć z „kurtuazyjną” wizytą i zaciągnięta przez lokalnych kacyków-burłaków zostanie odpowiednio zacumowana, aby precyzyjnie namierzyć najwrażliwsze cele. A cel jest jeden — doprowadzenie do wewnętrznej dezintegracji zaatakowanego społeczeństwa. 

Służy temu długotrwała dywersja, która atakuje podstawowe wartości tak długo, aż doprowadzi społeczeństwo do trwałej zmiany mentalnej. Atakujący przestanie być postrzegany jako wróg, lecz stanie się jedyną alternatywą — upragnionym wyzwolicielem.

Zasady tak prowadzonej wojny wyjaśnił już w latach 80 były agent KGB Jurij Biezmienow vel Tomas Schumann.*** Istotą tych działań jest dezinformacja i dywersja ideologiczna. Przejęcie kontroli nad zaatakowanym społeczeństwem przebiega w 4 etapach:

• demoralizacji
• destabilizacji
• kryzysu
• normalizacji. 

Wedle Bezmienowa na etapie „demoralizacji” dywersja ideologiczna prowadzona jest w 6 obszarach:

• religii — poprzez jej ośmieszanie
• oświaty — poprzez ograniczanie nauki przedmiotów ścisłych na rzecz np. wychowania seksualnego
• życia społecznego — przez powoływanie pozarządowych organizacji
• struktury władzy — przez tworzenie zdecentralizowanych struktur oraz nadanie nadzorczej roli mediom
• sfery pracowniczej — poprzez zwiększanie biurokracji
• porządku publicznego — przez podważanie kompetencji stróżów prawa, a równolegle nadawanie pozytywnych cech przestępcom.

Brzmi znajomo? W kontekście haseł podnoszonych ostatnio pod tęczowymi flagami jakże aktualne wydaje się po 32 latach wezwanie Jana Pawła II do obrony „naszego Westerplatte”.

--

* Każdy ma swoje Westerplatte — homilia Jana Pawła II na spotkaniu z młodzieżą na Westerplatte 12.06.1987

** obawiam się Greków, choćby nieśli dary — Publiusz Wergiliusz Maro, Eneida (II, 49)

*** Love letter to America — Tomas D. Schuman, Los Angeles 1984

Ilustracja: 

• Orzeł z Westerplatte — płaskorzeźba znad wejścia do koszar na Westerplatte © Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni

[P] 31.05.2019

---

Per aspera ad… Aquilam Albam

Wybory do Parlamentu Europejskiego

Polska

maj 2019

--

* Aquila — gwiazdozbiór Orła, konstelacja 70 gwiazd dostrzegalnych nieuzbrojonym okiem — w Polsce widoczna latem

Ilustracja: 

• Per aspera ad… Aquilam Albam — grafika publicystyczna © 2019 Aleksander Bąk

[P] 28.05.2019

---

Europa? Tak! — ale jaka?

Przemówienie z okazji 11 listopada

Stanisław Mikołajczyk

Prezes Rady Ministrów RP

Londyn 11 listopada 1943

W kontekście wyborów do Parlamentu Europejskiego wydaje się zasadnym ponowne przywołanie treści przemówienia Stanisława Mikołajczyka — Premiera Rządu RP — wygłoszonego w 1943 roku przy okazji obchodów 11 listopada. Ponowne, gdyż cytowałem je już na tym portalu we wpisie „Schulzerei” — czyli: niemiecki bezwstyd (patrz: Aktualności 2015-2). 

Dlaczego słowa sprzed prawie 76 lat warte są przypomnienia? Dlatego, że dzisiejsza sytuacja w Europie jest konsekwencją politycznych zaniechań oraz działań podjętych wbrew przestrogom polskiego premiera. Zapraszam do lektury:

Dzień 11 listopada 1918 roku — dzień Armistice — pieczętujący przegraną militarną Niemiec łączy się z powstaniem do życia Niepodległej Rzeczypospolitej Polskiej. Pan Prezydent Rzeczypospolitej nakreślił wysiłek dokonany w Polsce, w tym, jakże krótkim okresie, zakończonym nowym najazdem Niemców na nasz Kraj i wskazał na węzły wspólnej walki i uczucia przyjaźni wiążące nas w tej wojnie.

Korzystając z przywileju przemawiania w gronie ludzi, których udział w wysiłku politycznym i wojennym Wielkiej Brytanii jest tak wybitny, nie będę się oczywiście zajmował przeszłością 1918 roku. Nowa wojna z Niemcami, od której nie uchronił nas 1918 rok, będzie wymagała jeszcze wielu ofiar i poświęceń, w chwili jednak, gdy zbliża się ku końcowi, warto raczej rozważyć niektóre wnioski, które się z tej okazji nasuwają.

Na pierwszy plan wysuwa się kwestia zabezpieczenia przyszłego trwałego pokoju. Troska o przyszły, trwały i sprawiedliwy pokój zajmuje nie tylko myśli polityków, ale tętni w sercach walczących żołnierzy i nie opuszcza walczących w podziemiach, mordowanych i terroryzowanych obywateli krajów okupowanych.

Jednym z warunków trwałego pokoju jest kompletne pobicie i okupacja całych Niemiec. W 1918 roku oblicze polityczne Niemiec zostało zmienione, ale to nie przeszkodziło militarystom niemieckim uważać listopad 1918 roku tylko za początek przerwy w walce o hegemonię Herrenvolku nad światem i przygotować się do nowej wojny światowej.

Naród niemiecki odpowiedzialny za wszczęcie tylu wojen, za krzywdy, mord i terror nad tylu innymi narodami, musi nie tylko być pobity militarnie, ale wyjść z tej wojny z uczuciem w pełni pokonanego, ukaranego za zbrodnie i dać pełne zadość uczynienie za krzywdy i szkody dokonane innym. Bombardowanie Niemiec jest jednym z najlepszych środków odstraszających przyszłe pokolenia niemieckie od myśli o nowej wojnie.

Niemcy nie zapomną śmierci i zniszczenia, jakie im przynosi wojna na ich własnym terenie oraz konsekwencyj, które im przyjdzie ponieść za zbrodnie i zniszczenia gdzie indziej przez nich dokonane. Wiedzą o tym sami Niemcy, którzy się często chcieliby wykupić od kary za spowodowanie wojny oraz za zbrodnie, głosząc, że Hitler a nie naród niemiecki jest ich jedynym sprawcą. Wszyscy którzy to głoszą, wiedzą, że siła zaczepna Niemiec nie będzie złamana gdyby się Niemcy potrafili uchronić od okupacji własnego kraju poświęceniem Hitlera i jego kliki. […]

Demokracja prawdziwa, pełna demokracja, gdy chcemy mieć trwały pokój, będzie formą ustrojową narodów i uwolnionych krajów po wojnie, na niej będą formowane rządy, wybierane przez wolnych obywateli. Ale również tak jak demokracja w wolnych wyborach pociąga do odpowiedzialności i współdziałania nie tylko niektórych obywateli, a przeciwnie wciąga wszystkich, biednych i bogatych, więcej i mniej wykształconych, tak również demokracja w współżyciu narodów musi wciągać do odpowiedzialności i współdecyzji wszystkie narody.

Nie byłoby demokracji w takim kraju, gdzie tylko uprzywilejowani mieliby prawo głosu i nie byłoby demokracj i we współżyciu międzynarodowym, gdyby tylko niektóre narody miały prawa, a inne stawały tylko w charakterze petentów, których w zależności od koniunktury lepiej czy gorzej by się traktowało. Byłoby to zaprzeczeniem demokracji i poderwałoby podstawy trwałego pokoju, dobrobytu i sprawiedliwości.

Zasadniczym zagadnieniem jest uchronienie świata od nowej agresji niemieckiej. Pragnę szczególnie podkreślić konieczność obrony Europy powojennej przed hegemonią gospodarczą Niemiec, która stwarza podstawy hegemonii politycznej i wojskowej.

Chcąc uniknąć hegemonii gospodarczej Niemiec w Europie, na którą Niemcy liczą nawet na wypadek przegranej wojny, sądząc, że ewentualna niezgoda wśród zwycięzców, przestawienie gospodarcze dokonane przez Niemców w czasie wojny w krajach okupowanych i t.p. stworzą te możliwości, trzeba będzie spełnić dwie rzeczy:

1. Przyjść z szybką pomocą krajom okupowanym, które na korzyść Niemiec ograbiono, by przynajmniej dać im równość startu. Wyniki konferencji U.N.R.R.A. w Waszyngtonie mogą rozwiązanie tego zagadnienia znakomicie przyśpieszyć.
2. Pójść w Europie na stworzenie federacji państw, które tworząc zespoły państw mogą korzystniej się bronić przed hegemonią i ekspansją Niemiec, a przy współpracy ze Zjednoczonymi Narodami podnosić stopę życiową swych obywateli. Obranie tej drogi będzie tym bardziej konieczne, że z jednej strony nie może być powrotu w żadnym kraju do autarkii gospodarczej, z drugiej zaś strony zapowiadana współpraca na gruncie międzynarodowym może być łatwiej zrealizowana przy istnieniu federacji mniejszych narodów, dla wypełnienia luki jaka zaistnieć by musiała przy rozbiciu świata na większe mocarstwa i mniejsze organizacje państwowe.

Troska o trwały pokój i o uniezależnienie Europy od hegemonii Niemiec kazała już w 1939 roku wysunąć Generałowi Sikorskiemu koncepcję federacji mniejszych narodów w Europie Środkowej i forsować ideę porozumienia polsko-czechosłowackiego jako jej zaczątek. Cały naród polski, mimo trudności jakie zaistniały, pozostał wierny tej idei po dziś dzień.

Tendencje pokojowe, wypływające z instynktu samoobrony przed hegemonią Niemiec, pragnienie lepszej organizacji i współpracy politycznej, socjalnej i gospodarczej Europy Środkowej w oparciu o związki federacyjne, kierowały politycznymi pracami Generała Sikorskiego. Kierują one również obecnym Rządem, bez względu na to, czy w danej koniunkturze politycznej są popularne czy nie. Wobec rozwoju techniki i gigantycznych potrzeb i zmagań, ostateczne zwycięstwo w nowoczesnej wojnie wymaga takiego nagromadzenia zasobów ludzkich i materiałowych, że żadne mniejsze państwo w pojedynkę, czy federacji, nie może nawet marzyć o celach zaczepnych w stosunku do wielkich mocarstw, wiedząc jak straszliwymi za to zapłaciłoby konsekwencjami.

Z tego z drugiej strony wypływa wniosek, że wielkie mocarstwa mogą w pełni zaufać mniejszym narodom i czynnie wciągać do współpracy i współodpowiedzialności w urządzaniu powojennych stosunków między narodami, wykorzystując te wielkie wartości, jakie mniejsze narody wniosły i wnoszą do cywilizacji i postępu świata. […]

Decyzje te postanawiają we wspólnym zgranym wysiłku strategicznym przyspieszyć ostateczne uderzenie przeciw Niemcom celem ich zmiażdżenia; ustalają zasadę współdziałania międzynarodowego połączoną z zaniechaniem podziału Europy na sfery wpływów; zapowiadają utworzenie międzynarodowej organizacji narodów dużych i małych na zasadzie suwerenności i równości; zobowiązują wzajemnie sojuszników do wycofania swych wojsk po ustaniu działań wojennych z terytoriów okupowanych przez państwa „osi”; zapowiadają uwolnienie Austrii, jako dalszy dowód prawa narodów do niezależnego bytu i koniec legendy nienaruszalności terytorialnej Niemiec któreby tylko zmianą osób rządzących chciały okupić koszta wojny, przy zatrzymaniu dla siebie terenów ongiś zrabowanych, aby zachować siły i granice strategicznie odpowiednie do nowej agresji; zapowiadają przykładne ukaranie zbrodniarzy wojennych. […]

Jedno z licznych podziemnych pism w Polsce, omawiając wysiłej zbrojny Narodu Polskiego i jego ideowe przesłanki pisze: 

• „W świecie tyranii człowiek jest niczem. My stoimy po stronie świata wolności, hołdując zasadzie: najważniejszą rzeczą jest człowiek — jego wolny duch — jego niezależność gospodarcza. W tym wielkim światowym konflikcie Polska nie jest nieobecna, Nie jesteśmy małym narodem siedzącym w bocznym zakamarku, którego bieg zdarzeń nie wentyluje. Siedzimy na otwartym szlaku, po którym swobodnie chodzi historia i gdzie formułuje się postawa ideowa człowieka. Nie zdarzyło się nam nigdy w przeszłości, ani w teraźniejszości, abyśmy byli krajem, którego postawę ideowo-polityczną formuje strach przed ofiarą życia lub mienia, lub finansowe zastrzyki. Nie próbowaliśmy nigdy kupować tego, za co wielki naród musi płacić krwią. Siedzimy w niebezpiecznym miejscu na świecie i rozumiemy, jaką wartość w cementowaniu narodu i państwa miała i mieć będzie krew, przelana przez Polaków, na różnych szlakach świata za wolność naszą i cudzą.” […]

Przemawiając w imieniu Kraju z którym Rząd Polski jest najściślej związany uczuciami i zaufaniem Polonii Zagranicznej sądzę, że również i my, Polacy mamy to dobre prawo, które posiada każdy legalny rząd występujący w obronie interesów swego Kraju. Gdy Kraj mój odnosi się z zaufaniem do ideowych przesłanek obowiązujących Narody Sprzymierzone w tej wojnie, niezależnych od etapów tej wojny i niezależnych od koniunktury politycznej i sytuacji na frontach, wierzę, że tak jak pierwszy wstąpił do walki obronnej z najeźdźcą niemieckim, tak w pełni doczeka się wolności i zadośćuczynienia i stanie w rodzinie narodów do twórczej, pokojowej współpracy na lepszą i szczęśliwszą przyszłość ludzkości.

Mam niezachwianą wiarę, że z niewypowiedzianych cierpień niezliczonych milionów, z nowego braterstwa broni narodów zjednoczonych, z ruin i zgliszcz miast, wsi i miasteczek, tym razem będziemy zdolni stworzyć naprawdę nową ludzką społeczność […] *

--
* Przemówienie Prezesa Rady Ministrów, Londyn 11.11.1943, za: Dziennik Ustaw RP Nr 12

Ilustracja: 
• Stanisław Mikołajczyk © LIFE Photo Collection

[P] 23.05.2019

---

Przemowa do Orła

Przemowa do Orła Kleynotu Krolestwa Polskiego

Gniazdo Cnoty 

Bartosz Paprocki

Drukarnia Andrzeja Piotrkowczyka

Kraków 1578

Okaż nam miły Orle cnotę przyrodzoną

A uwielbi dziatki twe pierwsza sława ona:

Dla którey z twego gniazda słynęły szeroko

Z wszystkimi się narodom podały na oko.

Zgnuśniałeś iakoś teraz choć masz więcey dzieci

Ona twa mężna śiła bardzo lezie w śmieci.

Gniazdo twoie targają nieślachetnie wrony

A dziatki twe zanoszą na Pogańskie strony.

Wszak to masz z przyrodzenia że krzywdy wetujesz

A przecz się w mężnej sile swoiey dziś nie czujesz

Przetoć BÓG ostre zęby wprawił w piersi twoje

Abyś tym śmielej drapał przeciwniki swoje.*

--
* Gniazdo Cnoty zkąd herby Rycerstwa sławnego Krolewstwa Polskiego, Wielkiego Księstwa Litewskiego, Ruskiego, Pruskiego, Mazowieckiego, Zmudzkiego y inszych Państw do tego Krolewstwa należących Książąt y panów początek swoy mają — Bartosz Paprocki, Kraków 1578

Ilustracja: 
• Orzeł Biały — Gniazdo Cnoty, Bartosz Paprocki 1578 © Biblioteka Narodowa

[P] 18.05.2019

---

Vivat Król! Vivat Naród! Vivat wszystkie stany!

Święto Narodowe 3 Maja

Rocznica Uchwalenia Konstytucji 3 Maja 1791 roku

W imię Boga, w Trójcy Świętej jedynego. 

Stanisław August z Bożej łaski i woli narodu król polski, wielki książę litewski, ruski, pruski, mazowiecki, żmudzki, kijowski, wołyński, podolski, podlaski, inflancki, smoleński, siewierski i czernichowski, wraz ze stanami skonfederowanymi, w liczbie podwójnej naród polski reprezentującymi.

Uznając, iż los nas wszystkich od ugruntowania i wydoskonalenia konstytucji narodowej jedynie zawisł, długim doświadczeniem poznawszy zadawnione rządu naszego wady, a chcąc korzystać z pory, w jakiej się Europa znajduje i z tej dogorywającej chwili, która nas samym sobie wróciła, wolni od hańbiących obcej przemocy nakazów, ceniąc drożej nad życie, nad szczęśliwość osobistą, egzystencję polityczną, niepodległość zewnętrzną i wolność wewnętrzną narodu, którego los w ręce nasze jest powierzony, chcąc oraz na błogosławieństwo, na wdzięczność współczesnych i przyszłych pokoleń zasłużyć, mimo przeszkód, które w nas namiętności sprawować mogą dla dobra powszechnego, dla ugruntowania wolności, dla ocalenia Ojczyzny naszej i jej granic z największą stałością ducha, niniejszą Konstytucję uchwalamy i tę całkowicie za świętą, za niewzruszoną deklarujemy, dopóki by naród w czasie prawem przepisanym, wyraźną wolą swoją nie uznał potrzeby odmienienia w niej jakiego artykułu.

Do której to Konstytucji dalsze ustawy sejmu teraźniejszego we wszystkim stosować się mają.*

Post scriptum: Przy okazji ponownie nadmienię, że za niezgodną z faktami historycznymi uznać należy rozpowszechnianą tezę, jakoby 3 maja roku 1792 — w pierwszą rocznicę uchwalenia Ustawy Rządowej — barwy biało-czerwone uznano za narodowe. Parę słów więcej na ten temat tym razem na blogu wiem-jak.com.

--
* Ustawa Rządowa, 3 maja 1791 — preambuła, Archiwum Sejmu Czteroletniego AGAD w Warszawie

Ilustracja:
• Konstytucja 3 Maja 1791 — Z. Kamiński, 1922, aukcja antykwaryczna © onebid.com

[P] 03.05.2019

Nie wszystko polskie, co biało-czerwone…

Narodowa Drużyna Esportu

Prezydent RP

23 kwietnia 2019

Z informacji Kancelarii Prezydenta RP: Prezydent Andrzej Duda zainicjował powołanie Drużyny Narodowej w wirtualnej piłce nożnej na początku kwietnia br. Była to odpowiedź na apel graczy FIFA, którzy ubolewali, że Polska nie wystawiła swojej reprezentacji w pierwszych FIFA eNations Cup. Dzięki inicjatywie Prezydenta Narodowa Drużyna esportowa będzie mogła wystartować w kolejnych rozgrywkach.*

Komentarz: Osobiście cieszy mnie, że inicjatywa powołania polskich drużyn w tzw. eSporcie znajduje swój finał. Cieszy też, że patronuje temu Głowa Państwa. Pozostaje trzymać kciuki za zawodników, bo choć to sport wirtualny to wcale łatwiej nie będzie.

Nie byłbym jednak sobą, gdybym nie dostrzegł pewnego „błędu w sztuce”. Narodową Drużynę Esportu identyfikuje bowiem znak graficzny z przedstawieniem ukoronowanego półorła osadzonego na tarczy. Tarcza jest biało-czerwona. W zamyśle twórców ma to zapewne symbolizować narodową tożsamość polskiej drużyny. Niestety — nie wszystko, co biało-czerwone jest polskie.

Dla laika symbol wydaje się ze wszech miar właściwy — skoro sprawy polskie to biel i czerwień, skoro „walka” to tarcza. I tak oto na podstawie prostych skojarzeń polska drużyna narodowa występować będzie pod… herbem książąt Opawskich lub ewentualnie niemieckiej rodziny von Urbach.

Rzecz bowiem w tym iż posługując się tradycyjnymi symbolami, a w szczególności wywodzonymi z heraldyki — a taką jest właśnie tarcza herbowa — należy mieć świadomość, że podlegają one określonym regułom. Nie można zatem dowolnie tworzyć symboli bez znajomości tych zasad, ani też ich mieszać. Istnieją w polskiej heraldyce herby z czerwonymi polami tarcz i z białymi godłami, jednak w symbolice związanej z polskim państwem nie ma tarcz biało-czerwonych, opartych na podziale pionowym lub poziomym. Dla jasności — tarcza z biało-czerwoną szachownicą także nie będzie polskim symbolem.