AKTUALNOŚCI 2017

90 lat godła państwowego II RP

Godło państwowe

Projekt: Zygmunt Kamiński

Rozporządzenie Prezydenta RP

13 grudnia 1927 r.

Z treści rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 13 grudnia 1927 r.: 

Na podstawie art. 44 ust. 6 Konstytucji oraz ustawy z dnia 2 sierpnia 1926 r. o upoważnieniu Prezydenta Rzeczypospolitej do wydawania rozporzą­dzeń z mocą ustawy (Dz. U. R. P. N!! 78, poz. 443) postanawiam co następuje:

Art. 1. Godłami państwowemi są:

1) herb państwowy t. j. wizerunek orla białego z głową zwróconą w prawo (dla patrzącego w.lewo) ze skrzydłami rozwiniętemi, z koroną i dziobem oraz szponami z/otemi (orzeł państwowy) na prostokątnej tarczy w polu czerwonem (wzór N° 1) […]

Komentarz: 

13 grudnia 1927 roku, na mocy rozporządzenia Prezydenta RP Ignacego Mościckiego, ustalono nowy wzór godła państwowego według projektu Zygmunta Kamińskiego — profesora Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej.* Zastąpił on dotychczas używany wizerunek herbu, ustanowiony w 1919 podczas trwających działań wojennych — niejako tymczasowo — do czasu ustalenia granic Polski. Z uwagi na upadek idei Rzeczypospolitej jako państwa federacyjnego, w herbie państwowym pozostało jedynie polskie godło — ukoronowany biały orzeł. 

Zaprojektowany przez Zygmunta Kamińskiego w 1927 roku symbol odróżniał się od poprzedniego nie tylko zmianami w obrębie detali, ale przede wszystkim nową stylistyką. Nie wnikając w cały kontekst historyczny oraz estetyczny, związany ze stworzoną przez Kamińskiego stylizacją, należy jednoznacznie powiedzieć, że wizerunek tego właśnie białego orła w koronie wrósł przez kolejne 90 lat głęboko w polską świadomość tożsamościową. Nie tylko przez kultywowaną ciągłość z II RP, ale także — a może w szczególności — przez ofiarę krwi tych wszystkich, którzy pod jego znakiem walczyli o niepodległość państwa i wolność jego obywateli. 

I choć sam autor od początku ubolewał nad niestosownością utrzymania jednego i tego samego rysunku godła dla wszystkich celów i technik plastycznych, dla laików niedostrzegalnych, ale dla projektodawcy rażących — w moim przekonaniu wywiązał się z postawionego mu zadania znakomicie, a zaproponowana wówczas stylistyka okazała się być ponadczasowa.

Niestety tzw. „czynniki niezależne” — czytaj: urzędowe — od samego początku odcisnęły piętno na nowym wzorze znaku państwa. Dość powiedzieć, że już we wrześniu 1927 roku opublikowano w prasie codziennej wzór pieczęci państwowej z wizerunkiem orła opartego na wersji nieustalonej jeszcze aktem prawnym. Minęło 90 lat i mogę skonstatować, że… niewiele się zmieniło.

Znając historię wprowadzenia wizerunku orła autorstwa Zygmunta Kamińskiego przed 90 laty, a także „urzędniczy” kontekst przygotowania jego restylizacji przez Andrzeja Heidricha w roku 1990, ośmieliłem się rzucić hasło — dokończmy dzieła profesora Kamińskiego (patrz: Tylko dla orłów — radiownet.pl). Propozycja ta złożona została odpowiednim decydentom u początku prac nad ujednoliceniem identyfikacji wizualnej administracji rządowej, podjętych w 2016 roku. Uważałem bowiem, że tak doniosła okazja, jaką jest 100-lecie odzyskania niepodległości w 2018 roku, zobowiązuje do wykonania pracy nad znakiem państwa nie tylko w zakresie wprowadzenia „poprawek” uzasadnionych heraldycznie, estetycznie, czy też użytkowo. 

Niestety każdy z ośrodków, które w międzyczasie weszły w obszar prac nad ustawą o symbolach narodowych, podjął działania na własną rękę. Efekty tej decyzji są już widoczne. Prace Zespołu do spraw identyfikacji wizualnej administracji rządowej, powołanego przy Kancelarii Premiera w roku 2016, skonfrontowane zostały z „udzielnymi” działaniami Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, inspirowanymi przez Komisję Heraldyczną przy Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji. Własne prace prowadził Zespół powołany przez Szefa Kancelarii Prezydenta RP. W wyniku prac Kancelarii Senatu w 2017 roku zrealizowane zostało w ramach projektu znaku Senatu RP eksluzywne opracowanie, które nie nadaje się do szerszego wdrożenia.

Nawet wprowadzana obecnie „okazjonalna” edycja paszportu 2018 zawiera nadal na swojej okładce wzór orła niedostosowany do przeznaczenia, oparty na wersji linearnej — dodatkowo tłoczonej folią złotą wbrew heraldycznej barwie orła — ale przede wszystkim oparty nie na rysunku pieczętnym Andrzeja Heidricha z roku 1990, ale na rysunku Zygmunta Kamińskiego z pieczęci II RP z roku 1927. Na każdym kroku widać brak kompetentnego nadzoru, choć podejmowane od 2 lat działania nie są bynajmniej prowadzone bezkosztowo.

Obecnie żaden z zaangażowanych w proces ośrodków decydenckich i realizacyjnych — od Kancelarii Prezydenta i Premiera, przez Kancelarie Sejmu i Senatu, aż po Państwową Wytwórnię Papierów Wartościowych — nie może powiedzieć, że nie był informowany o problemach lub nie miał możności zapoznania się z przygotowanymi przeze mnie od 2009 roku opracowaniami standaryzacyjnymi. 

Dlatego dziś w 90. rocznicę wprowadzenia wzoru godła państwowego 1927 mówię — Dość! Z powołaniem 11 grudnia 2017 rządu Mateusza Morawieckiego skończył się dany przeze mnie 2 letni czas na „dobrą zmianę” w obszarze stosowania symboli państwowych i podjęcie skutecznych działań.

W 1927 roku projekt godła państwowego Zygmunta Kamińskiego nie został właściwie przełożony na odpowiednie pola eksploatacji. Podobnie bazujący na nim wzór Andrzeja Heidricha z roku 1990. Ponieważ problem z odwzorowaniem określonego w nomenklaturze tzw. „wizerunku orła ustalonego dla godła” jest mi bliski od z górą 24 lat (sic!) — pierwszą aplikację wzoru godła dostarczonego z urzędu wykonałem w roku 1993 na potrzeby stoiska targowego Ministerstwa Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa na Wystawie Miast Polskich «InvestCity '93» — deklaruję, że bez względu na to, co obecnie zostanie oficjalnie zrealizowane oraz nie oglądając się na prowadzony wyścig w „wywinięciu nowego orła” — ja zrobię swoje. Wzór godła państwowego będzie gotowy na 100 lecie odzyskania przez Polskę Niepodległości.

Wznowienie aktywności portalu

Uzupełnienie wpisu z 13 grudnia

Z uwagi na przytoczone powyżej uzasadnienie bieżąca aktywność portalu jakiznaktwoj.pl w dziale Aktualności, zawieszona we wrześniu 2016 roku, zostaje podjęta na nowo.