Każdy Polak zna wygląd polskiej flagi oraz wie, że polskie barwy są biało-czerwone. Jednakże odpowiedzi udzielane na pytanie: 

• Dlaczego na fladze widnieje biel i czerwień? 

nie bywają już tak oczywiste. 

Niektórzy odpowiadają, że jest tak:

1. ponieważ kolory biały i czerwony po raz pierwszy użyte były podczas obchodów pierwszej rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja;

2. ponieważ niepodległość Polski została wywalczona krwią i blizną.

A przecież wiemy również, że:

• prawie 190 letnią tradycję polskich barw biało-czerwonych zapoczątkował Sejm Powstania Listopadowego, który uchwalił, iż: Kokardę Narodową stanowić będą kolory Herbu Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, to iest: kolor biały z czerwonym;

• ustawa o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej stwierdza: Barwami Rzeczypospolitej Polskiej są kolory biały i czerwony, ułożone w dwóch poziomych, równoległych pasach tej samej szerokości, z których górny jest koloru białego, a dolny koloru czerwonego.

BARWY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ to jeden z ustawowych polskich symboli, obok godła państwowego — herbu Orzeł Biały i hymnu Mazurek Dąbrowskiego. Polskie barwy stanowi ustawowo zdefiniowane zestawienie koloru białego i koloru czerwonego w ściśle określonym układzie. Mogą to być dwa równoległe pasy poziome tej samej szerokości, z których górny winien być biały, a dolny czerwony. 

Pasy mogą być ustawione w układzie pionowym, przy czym pas lewy (bliższy masztowi) ma barwę białą, a prawy (zewnętrzny) czerwoną. Szczególną formą zestawienia barw jest układ w okręgu, czyli KOKARDA. Jej wnętrze — serce winno być białe, a zewnętrze — otok czerwony. Błędną nazwą kokardy jest kotylion.

Polska KOKARDA NARODOWA ustanowiona została 7 lutego 1831 roku przez Sejm podczas powstania listopadowego, jako oznaka łącząca wszystkich Polaków. Wobec propozycji białej kokardy wojsk królewskich oraz rewolucyjnej trójkolorowej, wybrano na wniosek posła Walentego Zwierkowskiego wzór biało-czerwony. 

Historycznie dwukolorowa kokarda stanowi przełożenie barw herbu Królestwa Polskiego oraz Wielkiego Księstwa Litewskiego — Orła Białego oraz Pogoni. Godła obu herbów — ukoronowany orzeł oraz zbrojny jeździec — miały barwę srebrną, odwzorowywaną przez kolor biały, a pole tarczy herbowej barwę czerwoną. Biało-czerwona kokarda jest zatem oficjalnym symbolem narodowym 88 lat wcześniejszym od polskiej flagi.

BIAŁO-CZERWONA to zwyczajowa nazwa polskiej flagi, której składnikiem są barwy Rzeczypospolitej Polskiej. FLAGĄ jest płat tkaniny przytwierdzonej do drzewca lub masztu. Flagi tworzone są poprzez odpowiedni podział — tzw. cięcie płata oraz położenie na nich barw wywiedzionych z herbu — godła oraz tarczy. Pole ważniejsze na fladze — górne lub przy drzewcu — przyjmuje barwę godła herbowego. Natomiast część dolna płata lub zewnętrzna — tzw. swobodna, przyjmuje barwę pola tarczy. 

Od roku 1919 Flagę państwową Rzeczypospolitej Polskiej stanowi prostokątny płat o proporcjach 5:8, którego pas górny jest barwy białej, a dolny czerwonej. Flaga państwowa umieszczona na maszcie uzyskuje status chroniony prawem. Szczególną wersją flagi państwowej jest FLAGA Z GODŁEM PAŃSTWOWYM, umieszczonym na środku białego pasa. Przynależna jest polskim przedstawicielstwom za granicą, a także podnoszona na lotniskach i w portach oraz przez polskie statki, jako bandera cywilna i handlowa. 

Umieszczenie herbu na białym pasie płata wiązało się z potrzebą odróżnienia od biało-czerwonej flagi ówczesnego morskiego kodu sygnałowego — znaku pilota I klasy. W roku 1918 biało-czerwoną flagę przyjęła też Czechosłowacja, jako pochodną historycznego herbu — białego lwa w czerwonym polu. Jednak później dodano błękitny trójkąt, celem odróżnienia od flagi polskiej. Flagi podobne, ale o odwrotnym czerwono-białym układzie barw, mają Indonezja oraz Monako.

Flaga wywodzi się z formy wczesnośredniowiecznego proporca. Był to płat barwnej tkaniny, umieszczany na długiej włóczni — atrybucie władzy. Takie właśnie insygnium otrzymać miał Bolesław Chrobry od cesarza Ottona III w roku 1000. W kolejnych stuleciach proporzec z osobistym symbolem władcy, używany najczęściej jako znak reprezentacyjny oraz bojowo-rozpoznawczy jego wojsk, stawał się także symbolem podległej mu ziemi.  

Z przedstawień proporców z okresu piastowskiego zachował się wizerunek znaku z orłem na pieczęci książęcej Przemysła II z roku 1290. Można zatem domniemywać, że od czasu jego koronacji w roku 1295, znakiem polskiego króla, a jednocześnie znakiem Królestwa Polskiego, był czerwony proporzec z białym orłem w koronie. Pierwszy opis barw znaku o statusie królewskim zamieścił Jan Długosz w swoich Annales. Była to chorągiew ziemi krakowskiej, pod którą stał król Władysław Jagiełło, dowodząc w bitwie pod Grunwaldem.

Dzieła Długosza nie uwieczniły niestety wizerunków polskich chorągwi, a jego Bandneria prutenorum zawiera przedstawienia zdobycznych chorągwi wojsk walczących po stronie Zakonu Krzyżackiego. Jednak na podstawie ilustracji zamieszczonych w pergaminowym manuskrypcie z roku 1448 można przez analogię odtworzyć wygląd polskiej chorągwi królewskiej. Na płacie barwy czerwonej o trzech trójkątnych zakończeniach, widniało opisane przez Długosza godło Królestwa Polskiego — biały Orzeł noszący złotą koronę, o skrzydłach rozłożonych i przyozdobionych na całej szerokości złotą przepaską.

Przez kolejne stulecia wzór chorągwi królewskiej zmieniał się w zależności od stylistyki epok oraz symboli wprowadzanych przez panującego władcę. Unia zawarta między Królestwem Polski a Wielkim Księstwem Litewskim wniosła do symboliki państwowej skwadrowane godła — dwukrotnie położonego orła polskiego na przemian ze zdwojonym litewskim jeźdźcem.

Kładziony na różnie konstruowanych płatach czteropolowy herb Rzeczypospolitej Obojga Narodów, uzupełniony królewskim godłem osobistym, przetrwał kolejne wieki, aż do abdykacji ostatniego króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w roku 1795. Tradycja wielowiekowej obecności barwy białej i czerwonej na królewskich znakach ugruntowała ich nierozerwalny związek z polską państwowością.

Biel z czerwienią odzyskały ustawową rangę barw narodowych w roku 1919. Podobnie jak odrodzenie królestwa za Przemysła II tak odzyskanie państwowości po 123 latach zaborów stało się okazją do przywrócenia zwycięskich znaków. Były nimi nie tylko biały orzeł w złotej koronie, biało-czerwone barwy i flaga, ale również CHORĄGIEW RZECZYPOSPOLITEJ, przynależna najpierw Naczelnikowi Państwa (1919), a później wyłącznie Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej (1927). 

Był to płat barwy czerwonej z umieszczonym wizerunkiem białego orła w koronie. W roku 1927 wprowadzono na płat obramienie w formie wężyka generalskiego. Ówczesnym odpowiednikem koloru czerwonego była barwa cynobru. Odcień ten utrzymał dekret z 1955 roku. Od roku 1980 parametry barw wyznacza model CIELUV.

Barwy polskiego herbu należą do najstarszego katalogu barw heraldycznych, opisanego w dziele Bartolomeo Sassoferrato Tractatus de insigniis et armis z roku 1350. Obejmował on dwa metale — złoto i srebro oraz trzy barwy — czerwoną, błękitną oraz czarną, a później także zieloną. Średniowieczna heraldyka określała barwy tynkturami. 

Tynktura — od łacińskiego tingo — oznacza farbowanie, czyli nadanie koloru poprzez dogłębne przebarwienie. Heraldyczne wybarwienie nie odtwarzało zatem naturalnej kolorystyki przedmiotu, lecz dokonywało jego przemiany poprzez nadanie mu barwą specjalnego znaczenia. Dlatego pełną treść symboliczną danego herbu odczytać można tylko z takiego jego przedstawienia, które składa się z barwnego godła i pola tarczy.

Na symboliczne znaczenie heraldycznego srebra i czerwieni wpływ miała kultura chrześcijańskiej Europy. Srebro symbolizowało czystość i pokorę. Barwa czerwona oznaczała odwagę i waleczność. Średniowieczna ikonografia wiązała obie barwy ze sferą wiary i władzy. W ewangeliarzu Ottona III, przed cesarzem odzianym w białą szatę i czerwony płaszcz, rozpostarta jest biała wstęga — zwój Ewangelii. Obok tronu Pomazańca stoją podobnie odziani królowie, dzierżący włócznie z czerwonymi proporcami — atrybutami władzy. Być może jednym z uwiecznionych był władca Słowiańszczyzny — Bolizlawus. 

Niemiecki kronikarz Thietmar, opisując bogactwo powitania zgotowanego cesarzowi Ottonowi III przez Bolesława Chrobrego, określił je jako incredibile ac ineffabile — czyli nie do uwierzenia i niewysłowione. Bogactwo państwa wczesnopiastowskiego związane było z jego kluczową rolą w ówczesnym handlu. To m.in. przez Grody Czerwieńskie wiodły szlaki handlowe od Andaluzji po Morze Czarne i dalej do Azji oraz ze Skandynawii do Konstantynopola. 

Jednym z najbardziej dochodowych towarów był czerwony barwnik. O miejscu jego pochodzenia świadczy nadana mu nazwa CZERWIEC POLSKI — Porphyrophora polonica. Sprzedaż rodzimego barwnika stanowiła znaczące źródło dochodów skarbca królewskiego aż do czasów Jagiellonów. O jego randze świadczył specjalny status urzędnika, nadzorującego jakość oraz handel. 

Do zniszczenia pozycji polskiego barwnika przyczyniły się fałszerstwa oraz odkrycie  w Ameryce łatwej w pozyskiwaniu  koszenili. Z końcem handlu czerwcem polskim rozpoczął się upadek I Rzeczypospolitej.

Barwa czerwona była wyznacznikiem statusu społecznego. Jako barwa stroju stanowiła nie tylko dowód zamożności, ale była oznaką posiadanej godności — szlachetnego urodzenia lub wysokiej funkcji. W kulturze chrześcijańskiej Europy kolor czerwony był, poza oznaką władzy i dostojeństwa, także symbolem męczeństwa — krwi przelanej za wiarę. Do dziś większość wyznań używa w swojej liturgii czerwieni na pamiątkę świętych męczenników.

Czerwonego barwnika użyto do wybarwienia ornatu fundacji Piotra Kmity z roku 1504, poświęconego patronowi Królestwa Polskiego — biskupowi męczennikowi Stanisławowi ze Szczepanowa. Szarfa Orderu Świętego Stanisława, ustanowionego przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w roku 1765, była barwy czerwonej w odcieniu pąsowym. To właśnie w barwach Orderu Świętego Stanisława zorganizowano w 1792 roku uroczystość położenia kamienia węgielnego pod budowę Kościoła Najwyższej Opatrzności, jako wotum dziękczynnego za uchwaloną rok wcześniej Konstytucję 3 Maja.

Ceremoniał uroczystości zobowiązywał upoważnionych uczestników do założenia przynależnych im mundurów wojewódzkich lub białej sukni orderowej św. Stanisława, przepasanej pąsową wstęgą. Towarzyszące panom damy proszone były o wystąpienie w białych sukniach, ozdobionych wstążkami i szarfami barwy pąsowej. Dlatego niezgodne z faktami jest twierdzenie, że w roku 1792 w rocznicę Konstytucji 3 maja po raz pierwszy użyto biało-czerwonych barw jako narodowych, w nawiązaniu do heraldyki Królestwa Polskiego — białego orła na czerwonej tarczy herbowej.

Opis polskiego herbu ORZEŁ BIAŁY zgodny z kanonami sztuki heraldycznej, brzmi: 

• W czerwonym polu srebrny orzeł w złotej koronie i takimż orężu, o skrzydłach rozpostartych ze złotą przepaską trójlistnie zwieńczoną.

Srebrne wybarwienie heraldycznego orła nie miało odwzorowywać jego rzeczywistego upierzenia. To przemiana drapieżnego ptaka występującego w naturze w symbol odwołujący do sfery nadprzyrodzonej. Czerwona barwa pola tarczy także ma swoje głęboko symboliczne znaczenie. Jej źródłem jest wielowiekowa tradycja wiążąca czerwień z najwyższą formą miłości — ofiarą własnego życia.

Biało-czerwone barwy Rzeczypospolitej Polskiej, podobnie jak jej herb Orzeł Biały, mają zatem status zwycięskiego znaku Odrodzonego Życia.

Odpowiedź na tezę 1 

— Na fladze widnieje biel i czerwień, gdyż biel symbolizuje dobro i czystość dążeń narodu polskiego, a czerwień dostojność i majestat władców polskich

Teza jest nieprawdziwa, gdyż:

• polskie barwy mają swoje historyczne źródło w heraldyce Królestwa Polskiego oraz Wielkiego Księstwa Litewskiego. Biel jest pochodną srebrnego orła z polskiego herbu Orzeł Biały oraz srebrnego jeźdźca zbrojnego z litewskiego herbu Pogoń. Czerwień jest barwą pola wspólnej dla obu herbów tarczy. 

• dowodzi tego jednoznacznie dokument uchwały polskiego Sejmu z 7 lutego 1831 roku. Ustalony wówczas dla Kokardy Narodowej kolor biały z czerwonym zyskał status polskich barw narodowych.

Odpowiedź na tezę 2

— Na fladze widnieje biel i czerwień, gdyż niepodległość współczesnej Polski została wywalczona krwią i blizną

Teza jest nieprawdziwa, gdyż:

• właściwym źródłem znaczenia barw jest tradycja heraldyczna. Srebro — odtwarzane przez kolor biały — oznaczało pokorę, czystość, uczciwość oraz niewinność. Barwa czerwona symbolizowała odwagę i waleczność. Była też oznaką dostojeństwa i męczeństwa. W sferze poetyki patriotycznej istnieje wiele metafor opisujących symbolikę polskich barw narodowych. Z uwagi na długą historię walk niepodległościowych ma ona często aspekt ofiarny. 

• współczesne barwy Polski zostały oficjalnie wprowadzone do symboliki państwowej ustawą z 1 sierpnia 1919 roku. Stanowią też składową flagi Polski.