ORLI DOM NA ŻYWO

Gniazdo orła morskiego, zwanego bielikiem

Zainteresowanym bezpośrednią obserwacją „orlego domu” na żywo, udostępniałem od 2017 roku transmisję z gniazda orła morskiego (bielika) na Łotwie. W 2020 roku zamieściłem przekaz z gniazd bielika, orła przedniego i orlika krzykliwego, zlokalizowanych „po sąsiedzku” — na Łotwie i w Estonii. 

Od lutego 2022 roku zamieszczam również transmisję z gniazd bielików amerykańskich w USA — w szczególności dla tych, którzy w nocy nie śpią. Różnica stref czasowych pozwala ciągu dnia oglądać gniazda w Ameryce także w ich nocnej odsłonie, dzięki kamerom na podczerwień.

Z pierwszym dniem wiosny 2022 roku udostępniłem transmisję z polskiego gniazda orła morskiego w Borach Tucholskich, realizowaną  przez Komitet Ochrony Orłów, Nadleśnictwa Woziwoda oraz Polskie Radio S.A.

Położenie gniazd w różnych strefach klimatycznych pozwala obserwować okres lęgowy na różnych etapach. Podczas gdy w Europie lęg się dopiero zaczyna, w Kalifornii bieliki wysiadują już jaja, to na Florydzie Południowej pisklęta są już całkiem wypierzone.

 Ciekawostką jest transmisja z gniazda na Florydzie, prowadzona za pomocą 4 kamer położonych wokół  gniazda — w tym Eagle Cam 360° w technologii VR. Poniżej transmisje online z poszczególnych gniazd. 

Zapraszam do Orlego domu na żywo.

Orzeł morski

Bielik (Haliæetus albicilla)

Wielki orzeł o rozpiętości skrzydeł do 2,4 m. W locie skrzydła wyglądają jak szerokie „deski”, z palczasto rozczapierzonymi lotkami pierwszorzędowymi. Długość ciała: 80-90 cm. Największy krajowy ptak drapieżny. Stare ptaki mają potężny jasnożółty, haczykowaty dziób i krótki, biały, klinowaty ogon. Młode można poznać po ciemnym dziobie i prawie ciemnym ogonie, które jaśnieją z wiekiem i osiągają ubarwienie dorosłych po 4-5 latach. Nieopierzone nogi (skok) są cytrynowożółte. Szata pisklęcia szara. Żyje w okolicach obfitujących w wodę, na wybrzeżu, nad dużymi rybnymi rzekami i jeziorami. Okres lęgowy luty — kwiecień. Gniazdo olbrzymie z grubych gałęzi i patyków, umieszczone w konarach wysokich drzew. Bieliki budują jedne z największych gniazd spośród wszystkich ptaków. Używane przez wiele lat gniazdo może przekraczać 2 m wysokości i osiągać ciężar nawet jednej tony. Dzięki ochronie miejsc gniazdowania bielik przestał być w naszym kraju rzadkością i jego liczebność systematycznie wzrasta. Bieliki są ptakami długowiecznymi — na wolności dożywają 30 lat.

Wystepowanie

Cały niżowy obszar kraju

Siedlisko

Stare drzewostany w pobliżu jezior, stawów hodowlanych, zbiorników zaporowych, rzek, a także na wybrzeżu morskim.

Liczebność

Bardzo nieliczny ptak lęgowy, ok. 500 par.

Gniazdo

Potężna konstrukcja zbudowana z gałęzi w koronie starego drzewa.

Lęg

1-2, wyjątkowo do 3 białych jaja. Wysiadywanie ok. 38 dni. Młode osiągają lotność po 70-75 dniach.

Pokarm

Ryby, ptaki wodne, ssaki, padlina

Wędrówki

Osiadły lub koczowniczy. Zimuje bardzo nielicznie na wodach śródlądowych.

Ochrona

Gatunek chroniony, wymieniony w Polskiej czerwonej księdze zwierząt jako wymagający szczególnej uwagi, i w Dyrektywie ptasiej, zagrożony przez utratę siedlisk poprzez wyrąb starych drzewostanów w pobliżu wód oraz niepokojenie w okresie lęgowym.*

Bieliki w Polsce

Polska — Bory Tucholskie

Bielik (Haliæetus albicilla)

Gniazdo w nadleśnictwie Woziwoda

Polska

Od końca lat 90-tych orły gniazdowały w Borach Tucholskich w 160-letnim lesie sosnowym nad jednym z rybnych śródleśnych jezior. W 2021 roku zamontowano kamerę przy gnieździe zlokalizowanym w strefie ochronnej lasu, w którym nie prowadzi się żadnych prac.  Lęgowisko znajduje się na 140-letniej sośnie na wysokości około 25 metrów. 

W sezonie lęgowym w roku 2021 gniazdo opuścił jeden młody, a w latach 2022 i 2023 — dwa młode. Niestety w obu lęgach trzecie — najmłodsze — pisklę nie przeżyło. W sezonie 2024 w gnieździe wykluły się dwa pisklęta. Jak wynika z obserwacji udostępnionej od połowy marca 2025 roku przez Komitet Ochrony Orłów gniazdo najprawdopodobniej nie zostanie zasiedlone.

W 2023 roku ponowiowna została transmisja z drugiego siedliska, zlokalizowanego nad jednym z jezior Parku Narodowego. To właśnie z tego gniazda w roku 2019 wyprowadziła swój lęg kaczka krzyżówka (patrz wpis: Nie tylko dla orłów…). Jednak wyłączono ją z uwagi na niezasiedlenie gniazda.

Przekaz online to wspólne przedsięwzięcie Komitetu Ochrony Orłów, Nadleśnictwa Woziwoda i Polskiego Radia S.A. w ramach promocji ochrony starych lasów i największego polskiego gatunku ptaka drapieżnego.

Bieliki po sąsiedzku

Łotwa — Kurzeme

Bielik (Haliæetus albicilla)

gniazdo w Kurzeme

Łotwa

Gniazdo bielika na Łotwie obserwowane jest od 2017 roku. Wciągu ostatnich czterech lat z gniazda wyprowadzone zostały trzy lęgi bielików. 

W roku 2017 bieliki wychowały dwa pisklęta. W roku 2018 gniazdo pozostało niezasiedlone. W roku 2019 ze złożonych trzech jaj wykluły się tylko dwa młode. W roku 2020 z powodzeniem wykluły się trzy, lecz po miesiącu ostatnie z piskląt wypadło z gniazda.

Rok 2021 okazał się nieszczęśliwy. Najpierw na początku okresu lęgowego zaginął samiec, a potem dwa pisklęta, które wykluły się z trzech złożonych trzech jaj, po dwóch tygodniach padły. Przeprowadzone badania wskazały jako przyczynę ptasią grypę.

W marcu 2022 roku para  podjęła lęg. Niestety młody samiec nie ochronił gniazda przed obcą samicą. Podczas próby „wrogiego przejęcia” dwa złożone jaja zostały przez nią zjedzone.

Obserwację realizuje Łotewskie Towarzystwo Ornitologiczne w ramach projektu Łotewskiego Funduszu Przyrodniczego.

Łotwa — Slītere

Bielik (Haliæetus albicilla)

Gniazdo w Parku Narodowym Slītere

Łotwa

Od 2010 roku w łotewskim Parku Narodowym w Slītere zlokalizowane było miejsce lęgowe bielików. Jest to jedna z dwóch lokalizacji bielików na terenie Parku. Uważa się, że ptaki żerują zarówno na morzu, jak i w głębi lądu. 

Gniazdo znajduje się na sośnie na wysokości około 15 metrów. Bieliki gnieździły się do w nim do 2013 roku roku. Przez następne pięć lat gniazdo było niezamieszkane, a miejsce przemieszczania się ptaków było nieznane. 

Jesienią 2019 roku gniazdo zaczęło odwiedzać para bielików, oba ptaki nie mają obrączek, co wskazuje, że mogą być nowe na tym terenie. W roku 2022 gniazdo nie zostało zasiedlone. Obecnie trwa przenoszenie transmisji na siedlisko położone w parku narodowym w Ķemeri (siedlisko opisane poniżej).

Łotwa — Ķemeri

Bielik (Haliæetus albicilla)

Gniazdo w Parku Narodowym Ķemeri

Łotwa

Jedno z pięciu gniazd bielików w Parku Narodowym Ķemeri w pobliżu Jurmały na Łotwie. Założony w 1997 roku Park Narodowy Ķemeri o powierzchni 381,65 km², jest trzecim co do wielkości łotewskim parkiem narodowym. Zlokalizowane w nim siedlisko bielików znane jest od 2019 roku — początkowo zajmowały sztuczne gniazdo zbudowane dla rybołowa na wyschniętej sośnie.

Dwa lata później odnaleziono nowe gniazdo tej pary orłów, umiejscowione na jodle, w miejscu zerwanej przez śnieg lub wiatr korony drzewa. Istnieją podstawy, aby sądzić, że gniazdo to zostało zbudowane już w 2020 roku, kiedy zajmowane przez nie wcześniej sztuczne gniazdo na uschniętej suchej sośnie było niezamieszkane. 

Od 2021 roku orły z powodzeniem wyprowadzają lęgi w tym gnieździe — dwukrotnie jedno młode i jednokrotnie dwa. Pod koniec 2023 roku gniazdo zostało już przygotowane na kolejny sezon lęgowy — wymoszczone gałązkami drzew iglastych. Dwa dorosłe ptaki, które można w tym czasie zobaczyć w gnieździe, są niezaobrączkowane, dlatego pochodzenie i dokładny wiek tych orłów nie są znane.

W grudniu 2023 roku założono przy gnieździe nową kamerę obserwacyjną przy udziale Jānisa Ķuza, Jānisa Rudzītisa, Jānisa Kviesa, Jānisa Kažotnieksa i Alekseja Šaripinasa. Transmisja danych odbywa się dzięki LMT. W roku 2024 gniazdująca para wychowała jedno młode. W sezonie 2024 obserwacja nie została podjęta.

Estonia — Matsalu

Bielik (Haliæetus albicilla)

Gniazdo w Parku Narodowym Matsalu

Estonia

Kolejne gniazdo bielika znajduje się nad zatoką Matsalu — najstarszym znanym obszarze lęgowym bielików w Estonii, w którym orły gniazdują co najmniej od 1870 r. Park Narodowy Matsalu o powierzchni prawie 500 km² jest jednym z najważniejszych miejsc lęgowych ptactwa wodnego w Europie. Z gniazda zbudowanego w tym miejscu w 1996 roku wychowanych zostało dotychczas 29 młodych bielików.

Bieliki z Ameryki

Bielik amerykański — orzeł morski białogłowy (Haliæetus leucocephalus)

Wielki orzeł o długości ciała od 71 do 96 cm, z rozpiętością skrzydeł od 168 do 244 cm, oraz masą od 3 do 6,3 kg . Upierzenie ciała dorosłych osobników jest brązowe, mają białą głowę i ogon, jasnożółte tęczówki i szpony oraz mocno zakrzywiony dziób. Podrostki całkowicie brązowe poza żółtymi stopami. Samce i samice identyczne pod względem upierzenia. Żywią się głównie rybami. Żyje w okolicach obfitujących w wodę, na wybrzeżu, nad dużymi rybnymi rzekami i jeziorami. Budują największe gniazda ze wszystkich ptaków występujących w Ameryce Północnej. Głębokość konstrukcji dochodzi do 4 metrów, szerokość do 2,5 metra, masa do 1 tony. Przeciętna długość życia 20 lat.

Ptak ten wyglądem bardzo przypomina euroazjatyckiego bielika (Haliaeetus albicilla), co doprowadziło badaczy do wniosku, że te gatunki musiały w przeszłości mieć wspólnego przodka, a ich linie rozwojowe rozdzieliły się w wyniku odizolowania populacji we wczesnym miocenie (najwcześniej 10 mln lat temu). Gatunki różnią się jedynie ubarwieniem głowy, która u euroazjatyckiego bielika jest jasna z motywami brązu oraz kolorem grzbietu i brzucha – które są u tego ptaka ciemnobrązowe. Rozmiary obu gatunków są podobne.

Wystepowanie

Kanada i Alaska, 48 kontynentalnych stanów USA oraz Meksyk.

Siedlisko

Stare drzewa w pobliżu rzek, dużych zbiorników wodnych (np. jezior), w środowisku wodno-bagiennym lub nad oceanem.

Liczebność

Ogólna populacja szacowana na ponad 100.000 osobników. 

Gniazdo

Gniazdo największym spośród wszystkich ptaków w Ameryce Północnej zbudowane  z gałęzi, zwykle na dużych drzewach w pobliżu wody. 

Lęg

1-2, wyjątkowo do 3 białych jaja. Wysiadywanie ok. 38 dni. Młode osiągają lotność po 70-75 dniach.

Pokarm

Ryby, ptaki wodne, ssaki, padlina.

Wędrówki

Część populacji migruje, to jednak zależy od warunków środowiska, w którym żyją. Jeśli ptak na swoim terytorium ma dostęp do niezamarzającego zbiornika wodnego, pozostaje nad nim przez cały rok.

Ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN od 1988 r. jest klasyfikowany jako „gatunek najmniejszej troski”. Bielik jest także chroniony przez „Konwencję o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem”. W 2007 roku oficjalnie zdjęty z listy gatunków zagrożonych na terenie 48 stanów USA.*

USA — Waszyngton

Bielik amerykański (Haliæetus leucocephalus)

Gniazdo w Arboretum Narodowym w Waszyngtonie DC

Waszyngton USA

W 2014 roku para bielików amerykańskich wybrała najbardziej idylliczne miejsce gniazdowania — kolekcję azalii w Narodowym Arboretum w Waszyngtonie — stolicy Stanów Zjednoczonych. Gniazdo założone zostało na tulipanowcu amerykańskim na wysokości 60 metrów.

Samiec nazwany został «Pan Prezydent», a samica «Pierwsza Dama». Para z powodzeniem wychowała jedno młode w 2015 roku i dwa w 2016 roku. W roku 2021 nastąpiła zmiana partnerki — której nadano imię «Lotus» — skrót od tytułu „Lady of US”.

USA — Luizjana, Rapides Parish

Bielik amerykański (Haliæetus leucocephalus)

Gniazdo w Parku Narodowym Kisatchie

Luizjana USA

Gniazdo umieszczone jest na wysokości 30 metrów na szczycie sosny taeda w pobliżu brzegu jeziora Kincaid, leżącym w środkowej Luizjanie w Parku Narodowym Kisatchie.

Orłom nadano imię Louis i Anna od lokalizacji gniazda w Luizjanie. Jest to ich drugi rok gniazdowania w tym miejscu i trzeci rok na tym terytorium. W sezonie 2020-21 para miała jedno pisklę.

USA — Kalifornia, Big Bear Valley

Bielik amerykański (Haliæetus leucocephalus)

Gniazdo w Parku Narodowym San Bernardino

Kalifornia USA

Para bielików amerykańskich gniazduje nad jeziorem Big Bear w Parku Narodowym San Bernardino w południowej Kalifornii. Samo gniazdo posadowione jest sośnie Jeffreya na wysokości ponad 44 metrów. Z gniazda roztacza się widok na leżące w dolinie jezioro. Życie w gnieździe obserwować można także nocą, dzięki kamerze na podczerwień. 

Have fun!

USA — Kalifornia, Catalina Island

Bielik amerykański (Haliæetus leucocephalus)

Gniazdo w Parku Narodowym Channel Islands

Kalifornia USA

Gniazdo położone jest w Parku Narodowym Channel Islands na wyspie Santa Catalina u wybrzeży południowej Kalifornii. Metryka gniazda ma ponad 30 lat. Wychowane w gnieździe młode orły w pierwszym roku życia wędrują od południowej Kalifornii po Kolumbię Brytyjską.

Populacja bielików amerykańskich w rejonie wybrzeża kontynentalnego wyginęła w latach 30. XX wieku. Ich zanik na wyspach w zatoce Santa Monica postępował w kolejnych dziesięcioleciach w wyniku zatrucia ekosystemu morskiego pestycydem DDT. 

W 1980 roku zainicjowano program ponownego wprowadzenia bielików na wyspę Catalina. Od 1989 roku 59 piskląt zostało z powodzeniem odchowanych w ulokowanym na niej ośrodku inkubacyjnym.

USA — Kalifornia, Santa Cruz Island

Bielik amerykański (Haliæetus leucocephalus)

Gniazdo w Parku Narodowym Channel Islands

Kalifornia USA

Gniazdo położone jest na największej wyspie w Parku Narodowym Channel Islands u wybrzeży południowej Kalifornii. Z gniazda rozpościera się oszałamiający widok na okolicę. W 2006 roku dwie pary bielików z powodzeniem odchowały po jednym pisklęciu orła. 

Były to pierwsze znane udane naturalne lęgi bielika amerykańskiego na kalifornijskich wyspach od około 50 lat. Szacuje się, że na koniec 2009 roku na wyspach Anacapa, Santa Cruz, Santa Rosa i San Miguel było około 40 bielików, w tym ptaki wypuszczone na Santa Cruz, co najmniej trzy wypuszczone na wyspie Catalina oraz kilka nieoznakowanych orłów z kontynentu.

USA — Floryda Północno-Wschodnia

Bielik amerykański (Haliæetus leucocephalus)

Floryda USA

Gniazdo bielików amerykańskich na północno-wschodnim wybrzeżu Florydy. Lęgowisko założone zostało w 2013 roku. Gniazdo znajduje się na sośnie na wysokości około 24 metrów. Obserwacja prowadzona jest z 4 kamer w tym także nocą w podczerwieni.

USA — Floryda Południowo-Zachodnia

Bielik amerykański (Haliæetus leucocephalus)

Floryda USA

Gniazdo bielików amerykańskich zlokalizowane w południowo-zachodniej Florydzie. Lęgowisko założone zostało w 2006 roku. Osobliwością jest jego położenie w zamieszkałej okolicy nieopodal lokalnej drogi. Obserwacja gniazda odbywa się całą dobę za pomocą  4 kamer. 

Kamera 1 jest umieszczona dwa metry ponad gniazdem i jest wyposażona w noktowizor na podczerwień.  Kamera 2 znajduje się na sąsiednim drzewie i ma możliwość przechwytywania obrazów działania gniazda poza widokiem kamery 1.  Kamera 3 jest zainstalowana przy pobliskim stawie, stanowiącym lokalne żerowisko dla orłów.

Kamera 4 wykorzystuje technologię Virtual Reality, a widzowie mają możliwość kontrolowania na żywo widoku w perspektywie 360° za pomocą myszy, zestawu VR lub palca w przypadku urządzeń mobilnych (obraz z kamery czasowo nie jest udostępniany).

Orzeł przedni

Orzeł  przedni (Aquila chrysaetos)

Największy orzeł z rodzaju Aquila występujący w Polsce. Wielkością ustępuje jedynie bielikowi. Różni się od niego dłuższym, na końcu zaokrąglonym ogonem. Sylwetka smukła z długimi skrzydłami. Nogi opierzone aż do nasady palców. Ubarwienie dorosłych ptaków brunatne, upstrzone jaśniejszymi piórami na wierzchu, z rdzawobrązową grzywą na głowie i karku. Młode ptaki różnią się białymi plamami na spodzie skrzydeł i białą nasadą ogona. Podczas krążenia trzyma skrzydła uniesione w kształcie płytkiego V.

Wystepowanie

Preferuje rozległe, stare, mało uczęszczane lasy, zwłaszcza górskie, na niżu chętnie w pobliżu bagien.

Siedlisko

Bory, grądy, mokradła i bagna, hale.

Liczebność

Skrajnie nielicznie lęgowy – ok. 40 par.

Gniazdo

Na półce skalnej urwiska lub na drzewie. Gniazdo zbudowane z gałęzi i patyków ozdobione zielonymi gałązkami, o dużych rozmiarach zależnych od wieku gniazda, które jest używane wielokrotnie.

Lęg

Zwykle 2 brązowo plamkowane jaja. Wysiadywanie rozpoczynane od pierwszego jaja trwa 43-45 dni. Zazwyczaj przeżywa tylko starsze pisklę. Młode uzyskują samodzielność po 65-70 dniach.

Pokarm

Różnej wielkości ssaki, ptaki, gady, a także padlina. Zdobycz chwytana głównie na ziemi, rzadziej w locie.

Wędrówki

Osiadły lub koczujący.

Ochrona

Gatunek chroniony, wymieniony w Dyrektywie ptasiej i w Polskiej czerwonej księdze zwierząt jako silnie zagrożony. Jest wrażliwy na zmiany w środowisku i narastającą presję turystyki górskiej.*

Estonia — Soomaa

Orzeł przedni (Aquila chrysaetos)

gniazdo w Estonii

Gniazdo orła przedniego znajduje się na rozległych bagnach w Parku Narodowym Soomaa w południowo-zachodniej Estonii.  Lęgowisko założone zostało w roku 2011 . 

W sezonie 2020 z dwóch piskląt przeżyło pierwsze. Jedyne jajo złożone w lęgu 2021 zostało rozbite przez samicę. W roku 2022 z dwóch wyklutych piskląt szczęśliwie przeżyło jedno. W roku 2023 z gniazda nie wyprowadzono lęgu.

Estonia — Põhja-Kõrvemaa

Orzeł przedni (Aquila chrysaetos)

gniazdo w Estonii

Gniazdo orła przedniego znajduje się na rozległych bagnach w pobliżu Parku Narodowego Lahemaa w Põhja-Kõrvemaa w północnej Estonii.  Ciekawostką jest iż lęgowisko to zlokalizowane jest w pobliżu Centralnego Poligonu Treningowego. 

Gniazdo założone zostało w roku 2016 i mieści się na wysokiej osice. W sezonie 2022 o 2023 orły odchowały jedno pisklę.

Łotwa

Orzeł przedni (Aquila chrysaetos)

gniazdo na Łotwie

Gniazdo orła przedniego znajduje się na wyspie położonej wśród bagien w łotewskich lasach. Gniazdo zbudowane zostało w roku 2010, a lęgi w nim rozpoczęły się w roku 2016.

Drugie siedlisko zostało zainstalowane sztucznie w 2014 roku. Mimo, że orły odwiedzają je regularnie i uzupełniają gałęziami to jednak nie zasiedlają.

Rybożer z Antypodów bielikiem zwany

Bielik białobrzuchy (Icthyophaga leucogaster)

Występuje wzdłuż wybrzeża i głównych rzek Australii, Nowej Gwinei, Azji Południowo-Wschodniej i na zachodnim wybrzeżu Indii. Jest drugim co do wielkości ptakiem drapieżnym w Australii o rozpiętości skrzydeł 1,8-2,2 metra (6-7 stóp). Mierzy 75-85 cm (30-33 cale) długości i może ważyć do 4,2 kg (9 funtów), samica jest większa i cięższa od samca.

Orlik też orzeł

Orlik grubodzioby (Clanga clanga)

Orzeł średniej wielkości, ciemnobrązowy, Rozpiętość skrzydeł 160-180 cm. Ptak drapieżny o skrzydłach zakończonych 7 palczasto rozczapierzonymi lotkami pierwszorzędowymi oraz krótkim ogonie słabo zaokrąglonym. U młodych ptaków na górnej stronie skrzydeł występują liczne białe plamy, które z dala sprawiają wrażenie dwóch jasnych przepasek. Podobny do mniejszego orlika krzykliwego, ale odróżnia go biała plama na kuprze. Pisklęta białe. Rzadki ptak lęgowy w lasach otwartych oraz obszarach ze zbiornikami wodnymi. Okres lęgowy: kwiecień—maj. Gniazdo stosunkowo duże w koronach starych drzew liściastych.

Występowanie

Regularnie gniazduje tylko na Bagnach Biebrzańskich, ale lęgi pojedynczych par są możliwe w innych rejonach wschodniej Polski.

Siedlisko

Podmokłe lasy liściaste sąsiadujące z terenami bagiennymi — olsy, łęgi, mokradła i bagna.

Liczebność

Skrajnie nieliczny ptak lęgowy, krajowa populacja szacowana na 15-20 par.

Gniazdo

W koronie drzewa, zbudowane z gałęzi i patyków, wysłane trawą i ozdobione zielonymi gałązkami.

Lęg

2 białawe i brunatno nakrapiane jaja. Wysiadywanie 42-44 dni. Młode uzyskują samodzielność po 60-65 dniach.

Pokarm

Różne kręgowce, owady, a także padlina. Zdobycz chwytana na ziemi lub w locie.

Wędrówki

Wędrowny. Przylot III-IV, odlot IX-X, wyjątkowo pojedyncze ptaki zimują.

Ochrona

Gatunek chroniony, wymieniony w Dyrektywie ptasiej i w Polskiej czerwonej księdze zwierząt jako krytycznie zagrożony z powodu skrajnie niewielkiej populacji i przez zmiany środowiskowe spowodowane osuszaniem terenów podmokłych.

Estonia — Harju

Orlik grubodzioby (Clanga clanga)

gniazdo w Estonii

Gniazdo orlika grubodziobego w okręgu Harju w Estonii. Miejsce lęgowe znane od 2016 roku. Gniazdo jest przykładem tzw. hybrydyzacji, czyli krzyżowania się gatunków. Gniazdującego w siedlisku samca orlika grubodziobego, który zaginął podczas zimowania 2020 w Hiszpanii, w roku 2023 zastąpił samiec orlika krzykliwego. Hybrydyzacja ma miejsce z powodu braku dostępnych tutaj osobników.

Orlik krzykliwy (Clanga pomarina)

Orzeł średniej wielkości, ziemistobrązowy, Rozpiętość skrzydeł 145-160 cm. Ptak drapieżny o długich, równowąskich skrzydłach i dość krótkim ogonie. Bardzo podobny do większego i rzadszego orlika grubodziobego. Stare ptaki różnią się od niego jaśniejszym wierzchem i brakiem malej plamy na kuprze. Młode ptaki mają jasnobrązową plamę na karku, są z wierzchu delikatnie cętkowane, tak że na rozpostartym skrzydle widoczne są przeważnie liczne niewyraźne, podłużne kreski. Pisklęta białe. Rzadki ptak lęgowy dużych obszarów leśnych ze starodrzewiem i w lasach mieszanych obfitujących w polany. Okres lęgowy: luty—maj. Gniazdo w koronach wysokich drzew. Choć jest najliczniejszym z orłów, jego rozmieszczenie w kraju jest bardzo nierównomierne.

Występowanie

Głównie północna i wschodnia część kraju.

Siedlisko

Stare lasy liściaste i mieszane w pobliżu wilgotnych łąk i pól.

Liczebność

Bardzo nieliczny ptak lęgowy, 1700-1900 par.

Gniazdo

W koronie drzewa, zwykle przy pniu lub w rozwidleniu konarów, zbudowane z gałęzi, wysłane trawą.

Lęg

1-2 białych lub rudawych, brązowo plamkowanych jaj. Wysiadywanie: 43 dni. Młode opuszczają gniazdo po 50-56 dniach.

Pokarm

Małe ssaki, płazy, drobne ptaki, gady, duże owady.

Wędrówki

Wędrowny. Przylot: IV, odlot: VIII-IX.

Ochrona

Gatunek chroniony, wymieniony w Polskiej czerwonej księdze zwierząt jako wymagający szczególnej uwagi, i w Dyrektywie ptasiej, zagrożony przez utratę siedlisk poprzez wyrąb starych drzewostanów w pobliżu wód, likwidację bagien i zarastanie terenów podmokłych oraz intensyfikację rolnictwa.

Łotwa — Zemgale

Orlik krzykliwy (Clanga pomarina)

gniazdo na Łotwie

Gniazdo orlika krzykliwego położone jest na Łotwie w okolicy miejscowości Zemgale. Znajduje się na brzozie na wysokości około 20 metrów. Gniazdo ma co najmniej pięć lat. System kamer online zamontowany został wiosną 2018 roku. Obsługę transmisji zapewnia Łotewski Fundusz na rzecz Przyrody w ramach projektu „Ochrona orlika na Łotwie”. Finansowanie w ramach programu Komisji Europejskiej LIFE+ oraz Łotewskiego Funduszu Ochrony Środowiska.

W roku 2018 gniazdo zasiedliła para orlików, ale do wyprowadzenia lęgu nie doszło. W 2019 roku para orlików rozpoczęła gniazdowanie — samica złożyła jedno jajo, jednak się nie wykluło. Wiosną 2020 roku gniazdo odwiedziło kilka orłów, ale nie doszło do gniazdowania. W roku 2021 gniazdowanie nie powiodło się — jajo rozbił dzięcioł. W lęgu w sezonie 2022  parze orłów udało się wychować młode.

Drugie siedlisko orlika krzykliwego znajduje się na zachodnim skraju Zemgale. Gniazdo zbudowane jest na jodle na wysokości 17 metrów, w stabilnym trzyzłotowym gniazdku. Ze względu na swoje położenie można je ocenić jako typowe gniazdo orłów małych, a jego wymiary i stan materiału wskazują, że gniazdo miało co najmniej pięć lat. W ciągu ostatnich czterech lat para orłów Anna i Andris każdego roku z powodzeniem wychowywała jednego potomka.

Łotwa — Barkawa

Orlik krzykliwy (Clanga pomarina)

gniazdo na Łotwie

Gniazdo znajduje się w lesie zarządzanym przez Łotewskie Lasy Państwowe, na obszarze monitoringu orlika krzykliwego „Murmastiene”, w pobliżu wsi Barkava. Transmisja prowadzona jest w ramach projektu „Ptaki i zwierzęta na bagnach”. Orliki zbudowały tam swoje gniazdo w 2019 roku z powodzeniem wyprowadzając lęg. Podobnie było w sezonie lęgowym 2021.

Drugie siedlisko w tej okolicy  powstało w roku 2020. W sezonie 2021 gniazdo nie było zasiedlone. W marcu 2022 roku drzewo zostało złamane przez wiatr. N rosnącym w pobliżu świerku zbudowano sztuczne gniazdo.

Nie tylko dla orłów…

Kaczka w orlim gnieździe 

Krzyżówka zwyczajna (Anas platyrhynchos)

gniazdo bielika w Borach Tucholskich

Ciekawostka — obserwację gniazda bielików w Polsce przygotował Komitet Ochrony Orłów. Transmisję z Borów Tuchowskich prowadziło na żywo Polskie Radio. W czerwcu 2019 roku zasiedliła je czasowo kaczka krzyżówka. 

Niestety pełen zapis nie został zarchiwizowany. Na pocieszenie zatem krótka relacja z wyprowadzenia przez kaczkę lęgu — a w zasadzie wyskoku — z gniazda umieszczonego na wysokości ponad 20 metrów.

Bąk na żywo

Bąk zwyczajny (Botaurus stellaris)

gniazdo na jeziorze Engure na Łotwie

Nomen omen — nazwisko zobowiązuje — zatem tym razem, miast kolejnej odsłony orlego gniazda, prezentuję zaszyte w trzcinach domostwo bąka zwyczajnego. Dla tych, którym pojęcie «bąk» kojarzy się jedynie z owadem, pozwolę sobie — w ramach działań edukacyjnych — zamieścić krótkie wyjaśnienie. 

Potocznie bąkiem nazywany jest trzmiel z rodziny pszczołowatych, a także giez — czyli końska mucha (jusznica deszczowa) oraz bąk bydlęcy należące do rzędu muchówek. Jednak jedynym stworzeniem, któremu przynależy nazwa własna «BĄK» to ptak — przedstawiciel rodziny czaplowatych. 

Bąk zwyczajny (Botaurus stellaris) to gatunek dużego wędrownego ptaka wodnego. Gnieździ się pojedynczo w gęstych trzcinach, nisko, nad płytką wodą. Swoją obecność wiosną zdradza donośnym buczącym głosem słyszalnym nawet z odległości kilku kilometrów. 

Transmisja z gniazda zlokalizowanego w trzcinowisku pośrodku jeziora Engure na Łotwie, w pobliżu Zatoki Ryskiej, udostępniona została po raz pierwszy w roku 2015. Kamerę zainstalował Łotewski Fundusz na rzecz Przyrody we współpracy z Funduszem Natury Jeziora Engure, w ramach projektu LIFE COASTLAKE. 

Zapraszam do obserwacji „bąka na żywo”.

Bąk zwyczajny (Botaurus stellaris)

Większy ptak czaplowaty o krępej sylwetce, luźnym upierzeniu z krótkimi nogami o długich palcach oraz grubą szyją. Ubarwienie brązowe i rdzawe, plamkowane, kreskowane i prążkowane brunatno. Pisklęta okryte czerwonobrązowym puchem. Prowadzi bardzo skryty tryb życia spędzając większość czasu w szuwarach. Swoją obecność wiosną zdradza donośnym buczącym głosem słyszalnym nawet z odległości kilku kilometrów. W zagrożeniu wyciąga pionowo całe ciało stając słupka i zlewa się z otoczeniem, przez co staje się trudny do zauważenia nawet z bliska. W locie można go odróżnić od czapli po wielkości, wciągniętej szyi, której nie zgina jak czaple, rysunku na upierzeniu i okrągłych skrzydłach.

Wystepowanie

Cały niżowy obszar kraju

Siedlisko

Zbiorniki wodne z szerokimi szuwarami: naturalne jeziora, stawy hodowlane, glinianki, starorzecza, podmokłe trzcinowiska.

Liczebność

Bardzo nieliczny ptak lęgowy.

Gniazdo

Platforma zbudowana z trzciny ukryta w szuwarach.

Lęg

5-6 oliwkowobrązowych jaj. Wysiadywanie ok. 25-26 dni. Młode osiągają lotność po 50-55 dniach.

Pokarm

Głównie ryby, płazy, rzadziej wodne bezkręgowce.

Wędrówki

Wędrowny. Przylot: III-IV, odlot: IX-XI. Zimuje bardzo nie licznie nad wodami śródlądowymi.

Ochrona

Gatunek chroniony, wymieniony w Dyrektywie ptasiej, zagrożony utratą siedlisk lęgowych w wyniku wycinania i wypalania szuwarów. *